განმარტა: რატომ არიან სომხეთი და აზერბაიჯანი კვლავ კამათში მთიანი ყარაბაღის გამო
გასულ კვირას, ორ ქვეყანას შორის საზღვარზე დაძაბულობა დაიძაბა და სულ მცირე ოთხი აზერბაიჯანელი ჯარისკაცი დაიღუპა. მკვლელობების შემდეგ, სომხეთი და აზერბაიჯანი სიტყვიერი შელაპარაკება მოჰყვა, მეორეს ბოლო კონფლიქტის წამოწყებაში ადანაშაულებენ.
2016 წლის 4 აპრილს, ორშაბათს, 2016 წლის 4 აპრილს, Associated Press სატელევიზიო კადრებიდან გადაღებული, სომეხი ჯარისკაცები 2016 წლის 3 აპრილს, კვირას, სოფელ მარდაკერტში, მთიანი ყარაბაღის სეპარატისტული რეგიონის ძალებში ატარებენ გრადის რაკეტს. . (AP) დაახლოებით ოთხი ათეული წელია, ტერიტორიული დავები და ეთნიკური კონფლიქტი სომხეთსა და აზერბაიჯანს შორის ცენტრალურ აზიაში გავლენას ახდენდა სამხრეთ კავკასიაში მთიანი ყარაბაღის რეგიონზე. გასულ კვირას, ორ ქვეყანას შორის საზღვარზე დაძაბულობა დაიძაბა და სულ მცირე ოთხი აზერბაიჯანელი ჯარისკაცი დაიღუპა. მკვლელობების შემდეგ სომხეთსა და აზერბაიჯანს შორის მოხდა სიტყვიერი შეხლა-შემოხლა, რომელიც მეორეს ბოლო კონფლიქტის წამოწყებაში ადანაშაულებდნენ.
6 ივლისს აზერბაიჯანის პრეზიდენტმა ილჰამ ალიევმა განაცხადა, რომ სამშვიდობო მოლაპარაკებები სომხეთთან შეფერხდა ორ ქვეყანას შორის მთიანი ყარაბაღის რეგიონში მიმდინარე კონფლიქტის გამო.
რა შუაშია ეს კონფლიქტი?
მთიანი ყარაბაღის რეგიონში კონფლიქტი საბჭოთა კავშირის დაშლის შემდეგ დაიწყო 1980-იანი წლების ბოლოს და გაგრძელდა დაახლოებით 1994 წლამდე, ამ სტრატეგიულ ტერიტორიაზე პრეტენზია ჰქონდა როგორც სომხეთს, ასევე აზერბაიჯანს. იმ დროს მთიანი ყარაბაღის ანკლავმა ჩაატარა აზერბაიჯანის მიერ ბოიკოტირებული რეფერენდუმი, სადაც ხალხმა დამოუკიდებლობა აირჩია, ვიდრე რომელიმე ქვეყნის შეერთება.
კონფლიქტი ეთნიკურ სომხებსა და ეთნიკურ აზერბაიჯანელებს შორის მთიან ყარაბაღში მიაღწია განსაკუთრებით დაბალ დონეს, როდესაც სომხეთი და აზერბაიჯანი ერთმანეთს ეთნიკურ წმენდაში ადანაშაულებენ. ვითარება გაუარესდა, როდესაც მთიანი ყარაბაღის ავტონომიურმა ოლქმა, ადმინისტრაციულმა ერთეულმა, გადაწყვიტა ხმა მიეღო სომხეთთან შეერთებას მისი დიდი სომეხი მოსახლეობის გათვალისწინებით. 1992 წლისთვის ძალადობა გაიზარდა და ათასობით მშვიდობიანი მოქალაქე იძულებით გადაადგილებული იყო, რის გამოც საერთაშორისო ორგანოები აიძულებდნენ ამას ყურადღება მიაქციონ.
1994 წლის მაისში რუსეთი შუამავლობით დაამყარა ცეცხლის შეწყვეტა სომხეთსა და აზერბაიჯანს შორის, მაგრამ კონფლიქტი გაგრძელდა სამი ათწლეულის განმავლობაში, ცეცხლის შეწყვეტის დარღვევისა და ძალადობის შემთხვევები ორივე მხრიდან.
როგორი ვითარება იყო ცეცხლის შეწყვეტის შემდეგ?
ექსპერტები ამბობენ, რომ საზღვარი სომხეთსა და აზერბაიჯანს შორის 2018 წლიდან დაძაბულია, განსაკუთრებით მას შემდეგ, რაც აზერბაიჯანმა ჯარები შეიყვანა საქართველოსთან საზღვართან ახლოს. ძალადობის შესვენების შემდეგ, რომელსაც სადავო რეგიონი 30 წელზე მეტი ხნის განმავლობაში მოესწრო, ეს ტერიტორია შედარებით მშვიდი იყო ბოლო ორი წლის განმავლობაში.
2016 წლის აპრილში რეგიონი განსაკუთრებით დაძაბული იყო ორ ქვეყანას შორის ძალადობრივი ბრძოლების გამო, რასაც ოთხდღიანი ომი ეწოდა. მას შემდეგ, მიუხედავად იმისა, რომ იყო რეგიონში აფეთქებების სპორადული შემთხვევები, 2016 წელს ის არსად მიუახლოვდა სიტუაციას.
Express განმარტაარის ახლატელეგრამა. დააწკაპუნეთ აქ შემოუერთდით ჩვენს არხს (@ieexplained) და იყავით განახლებული უახლესი ამბებით
რა მოხდა გასულ შაბათ-კვირას?
დაუყოვნებლად გაურკვეველია, რა დაიწყო ბრძოლების ეს რაუნდი შაბათ-კვირას. აზერბაიჯანის თავდაცვის სამინისტრომ განაცხადა, რომ სამი აზერბაიჯანელი ჯარისკაცი დაიღუპა კვირას, ერთი კი ორშაბათს, ჩრდილო-აღმოსავლეთ სომხეთში, ტავუშის რეგიონთან საარტილერიო სროლის შედეგად. დაშავდა კიდევ ხუთი ჯარისკაცი. გავრცელებული ინფორმაციით, ინციდენტის დროს ასევე დაშავდა ორი სომეხი ჯარისკაცი.
BBC-ის ცნობით, აზერბაიჯანმა განაცხადა, რომ გაანადგურა სომხური ფორტიფიკაცია და არტილერია და მიაყენა მსხვერპლი ასობით სომეხ ჯარისკაცს, რასაც სომხეთი უარყოფდა. ორშაბათს, აზერბაიჯანის პრეზიდენტმა გააორმაგა თავისი მთავრობის მტკიცება, რომ სომხეთმა დაიწყო ბრძოლა და თქვა: სომხეთის პოლიტიკური და სამხედრო ხელმძღვანელობა ეკისრება მთელ პასუხისმგებლობას პროვოკაციაზე.
სომხეთმა თავის მხრივ განაცხადა, რომ აზერბაიჯანმა გამოიწვია კონფლიქტი, სომხეთის პრემიერ-მინისტრმა ნიკოლ ფაშინიანმა ორშაბათს კაბინეტის სხდომაზე განაცხადა, რომ აზერბაიჯანის პროვოკაციები უპასუხო არ დარჩება.
თავდაცვის მინისტრმა დასძინა, რომ სომხური ძალები არ დაბომბავს აზერბაიჯანის სამოქალაქო ობიექტებს და მიზნად ისახავს მხოლოდ აზერბაიჯანის შეიარაღებული ძალების საინჟინრო ინფრასტრუქტურას და ტექნიკურ ობიექტებს.
რა ელის შემდეგ მთიან ყარაბაღს?
დამკვირვებლები თვლიან, რომ ყოვლისმომცველი ომი სომხეთსა და აზერბაიჯანს შორის ნაკლებად სავარაუდოა რიგი ფაქტორების გამო. ამ სადავო რეგიონში ასობით სამოქალაქო დასახლებაა, რომელთა მაცხოვრებლები უშუალოდ დაზარალდებიან და პოტენციურად გადაადგილდებიან, თუ ორ ქვეყანას შორის რაიმე ფართომასშტაბიანი ომი წამოიწყება.
მიუხედავად იმისა, რომ თურქეთმა გასულ კვირას განვითარებული მოვლენების შემდეგ გაავრცელა განცხადება, რომ მხარს უჭერს აზერბაიჯანს ტერიტორიული მთლიანობის დასაცავად, დამკვირვებლები თვლიან, რომ ნებისმიერი სამხედრო ესკალაცია რეგიონალურ ძალებს, როგორიცაა თურქეთი და რუსეთი, უფრო ღრმად ჩააგდებს კონფლიქტში, რაც არ იქნება. ანკარას ან მოსკოვს ამჯობინებს.
ასევე დგას საკითხი ნავთობისა და გაზის მილსადენების ქსელისა და სტრატეგიული გზების შესახებ, რომლებზეც წვდომა შეიძლება დაიბლოკოს ან შეწყდეს რეგიონისთვის, თუ რაიმე ფართომასშტაბიანი ბრძოლა მოჰყვება. როგორც სომხეთისთვის, ასევე აზერბაიჯანისთვის ეს დაუყოვნებელ გამოწვევებს შეუქმნის, რაც დამკვირვებლებს აფიქრებინებს, რომ ომი არ იქნება ორივე ქვეყნის ინტერესებში.
ᲒᲐᲣᲖᲘᲐᲠᲔᲗ ᲗᲥᲕᲔᲜᲡ ᲛᲔᲒᲝᲑᲠᲔᲑᲡ:
