ნახშირორჟანგი ატმოსფეროში აღწევს მაქსიმუმს: როგორ უკავშირდება ის გლობალურ დათბობას
18 მაისს ნახშირორჟანგის დღიური საშუალო კონცენტრაცია, რომელიც გაზომეს სენსორებით ჰავაიში, მაუნა ლოას ობსერვატორიაში, იყო 415,02 ppm.
რაც უფრო მაღალია ნახშირორჟანგის კონცენტრაცია, მით მეტია სათბურის აირის ეფექტი, რომელიც იწვევს დედამიწის ატმოსფეროს გაცხელებას. 11 მაისს ატმოსფეროში ნახშირორჟანგის გლობალურმა კონცენტრაციამ პირველად გადალახა 415 ნაწილი მილიონზე (ppm) ნიშნულს. ყოველ მომდევნო დღეს ნახშირორჟანგის ატმოსფერული დღიური საშუალო კონცენტრაცია რჩებოდა ამ დონეზე და 15 მაისს 415,7 ppm-ს აღწევდა. იყო 415.02 ppm.
სწრაფად მზარდი კონცენტრაცია, რომელიც გაზომილია მაუნა ლოას და სხვა ობსერვატორიებიდან, პლანეტის დათბობის ერთ-ერთი საუკეთესო მაჩვენებელია. რაც უფრო მაღალია ნახშირორჟანგის კონცენტრაცია, მით მეტია სათბურის აირის ეფექტი, რომელიც იწვევს დედამიწის ატმოსფეროს გაცხელებას.
რამდენიმე ათასი წლის განმავლობაში, ნახშირორჟანგის კონცენტრაცია მუდმივი რჩებოდა დაახლოებით 270-280 ppm, სანამ ინდუსტრიული რევოლუცია დაიწყებდა მის ნელ-ნელა ზრდას. როდესაც პირდაპირი გაზომვები დაიწყო Mouna Loa-ს ობსერვატორიაში 1958 წელს, კონცენტრაცია იყო დაახლოებით 315 ppm. მას თითქმის 50 წელი დასჭირდა, რათა მიაღწიოს 380 ppm-ს, ეს მაჩვენებელი პირველად 2004 წელს დაირღვა, მაგრამ შემდეგ ზრდა სწრაფი იყო.
პირველი სრული დღის საშუალო 400 ppm-ზე მეტი მიღწეული იქნა 2013 წლის 9 მაისს; ორი წლის შემდეგ, 2015 წელს, საშუალო წლიური მაჩვენებელიც კი 400 ppm-ს გადააჭარბა. ამჟამად, ნახშირორჟანგის კონცენტრაცია წელიწადში 2 ppm-ზე მეტით იზრდება და მეცნიერები ამბობენ, რომ ზრდის ტემპი სავარაუდოდ ამ წლიდან 3 ppm-ს მიაღწევს წელიწადში.
ნახშირორჟანგის ხანგრძლივი სიცოცხლე
ატმოსფერული კონცენტრაციების ზრდა გამოწვეულია ნახშირორჟანგის მუდმივად გამოყოფით სხვადასხვა, ძირითადად ადამიანის მიერ წარმოქმნილ პროცესებში. ბოლო წლების განმავლობაში, გლობალური ნახშირორჟანგის ემისიების ზრდა მნიშვნელოვნად შენელდა. ის თითქმის უცვლელი დარჩა 2014-დან 2016 წლამდე და გაიზარდა 1.6%-ით 2017 წელს და დაახლოებით 2.7%-ით 2018 წელს. 2018 წელს ნახშირორჟანგის გლობალური ემისია შეფასდა 37.2 მილიარდ ტონად.
თუმცა, ატმოსფეროში კონცენტრაციის სწრაფი მატება განპირობებულია იმით, რომ ნახშირორჟანგს ატმოსფეროში ძალიან დიდი სიცოცხლის ხანგრძლივობა აქვს, 100-დან 300 წლამდე. ასე რომ, მაშინაც კი, თუ ემისიები სასწაულებრივად შემცირდება ნულამდე, ეს არ იმოქმედებს უახლოეს პერსპექტივაში ატმოსფერულ კონცენტრაციებზე.
გამოსხივებული ნახშირორჟანგის დაახლოებით ნახევარი შეიწოვება მცენარეებისა და ოკეანეების მიერ, ხოლო მეორე ნახევარი ატმოსფეროში გადადის. დაახლოებით 7,5 მილიარდი ტონა ნახშირორჟანგის დამატება ატმოსფეროში იწვევს ატმოსფეროში მისი კონცენტრაციის 1 ppm ზრდას. ასე რომ, 2018 წელს, მაგალითად, მთლიანი გამონაბოლქვის ნახევარი, ანუ დაახლოებით 18,6 მილიარდი ტონა ნახშირორჟანგი, დაემატებოდა ატმოსფეროში, რაც გამოიწვევს ატმოსფეროში კონცენტრაციის 2,48 ppm ზრდას.
მცენარეების მიერ ნახშირორჟანგის შეწოვა მიჰყვება პროგნოზირებად სეზონურ ცვალებადობას. მცენარეები ზაფხულში უფრო მეტ ნახშირორჟანგს შთანთქავენ, რის შედეგადაც ნახშირორჟანგის ნაკლები რაოდენობა ემატება ატმოსფეროში ჩრდილოეთ ნახევარსფეროს ზაფხულის თვეებში, რომელსაც აქვს გაცილებით მეტი მცენარეულობა, ვიდრე სამხრეთ ნახევარსფეროში. ეს ცვალებადობა აისახება ნახშირორჟანგის ატმოსფერული კონცენტრაციის ძალიან რიტმულ სეზონურ რყევაში.
ტემპერატურის ეკვივალენტობა
კლიმატის ცვლილებასთან ბრძოლის გლობალური მიზანი განისაზღვრა ტემპერატურის სამიზნეების მიხედვით და არა ნახშირორჟანგის კონცენტრაციით. გლობალური საზოგადოების გამოცხადებული ძალისხმევაა, რომ ზედაპირული ტემპერატურის საშუალო მატება 2ºC-ზე დაბალი იყოს, ვიდრე პრეინდუსტრიულ პერიოდში და, თუ ეს შესაძლებელია, 1,5 °C-ზე დაბლა.
ნახშირორჟანგის კონცენტრაციის დონე, რომელიც შეესაბამება გლობალური ტემპერატურის 2ºC მატებას, როგორც წესი, არის 450 ppm. ზრდის ამჟამინდელი ტემპებით, ამ დონეს მიაღწევს 12 წელზე ნაკლებ დროში, ანუ 2030 წლისთვის. რამდენიმე წლის წინ ითვლებოდა, რომ ამ ეტაპს არ მიაღწევდა მინიმუმ 2035 წლამდე. ნახშირორჟანგის შესაბამისი დონე 1.5ºC-ით მატება არ არის ძალიან მკაფიოდ განსაზღვრული.
კლიმატის ცვლილების მთავრობათაშორისი პანელის მიერ გასულ წელს გამოქვეყნებულ სპეციალურ ანგარიშში ნათქვამია, რომ 2050 წლისთვის მსოფლიოს სჭირდებოდა ყველა სათბურის გაზების, არა მხოლოდ ნახშირორჟანგის, წმინდა ნულოვანი ემისიების მიღწევა, რათა ცოცხალი შენარჩუნდეს ტემპერატურის მატების 1,5ºC-მდე შეკავების რეალური შანსი. 2ºC მიზნის მისაღწევად საჭიროა წმინდა ნულის მიღწევა 2075 წლისთვის.
წმინდა ნული მიიღწევა, როდესაც მთლიანი ემისიები განეიტრალება ნახშირორჟანგის შთანთქმის გზით ბუნებრივი ნიჟარების მეშვეობით, როგორიცაა ტყეები, ან ნახშირორჟანგის ატმოსფეროდან ტექნოლოგიური ინტერვენციების საშუალებით.
ᲒᲐᲣᲖᲘᲐᲠᲔᲗ ᲗᲥᲕᲔᲜᲡ ᲛᲔᲒᲝᲑᲠᲔᲑᲡ:
