რატომ არ მიიღო მაჰათმა განდიმ ნობელის მშვიდობის პრემია?
ნობელის ფონდის წესდება დაშვებული იყო მშობიარობის შემდგომი ჯილდოს გარკვეულ პირობებში. მაგრამ განდი არ ეკუთვნოდა ორგანიზაციას და არ დაუტოვებია ანდერძი.
განდი იყო ნომინირებული 1937, 1938 და 1939 წლებში ნორვეგიის სტორტინგის (პარლამენტის) ლეიბორისტის წევრის, ოლე კოლბიორნსენის მიერ. (არქივები) ნობელის პრემიის ყოველწლიური სეზონი დაემთხვა მოჰანდას კარამჩანდ განდის დაბადების 150 წლის იუბილეს დაწყების მსოფლიო დღესასწაულს, ამიტომ მიზანშეწონილია დავსვათ ისევ ძველი კითხვა: როგორ ხდება მაჰათმა, ყველაზე ძლიერი სიმბოლო. არაძალადობა გასულ საუკუნეში, არასოდეს მიენიჭათ ნობელის პრემია?
თავად ნობელის ვებგვერდი სვამს კითხვას: იყო თუ არა ნორვეგიის ნობელის კომიტეტის ჰორიზონტი ძალიან ვიწრო? ვერ შეძლეს კომიტეტის წევრებმა შეაფასონ ბრძოლა თავისუფლებისთვის არაევროპელ ხალხებს შორის? ან იქნებ ეშინოდათ ნორვეგიის კომიტეტის წევრებს პრიზის მინიჭების, რომელიც შეიძლება ზიანი მიაყენოს მათ ქვეყანასა და დიდ ბრიტანეთს შორის ურთიერთობას?
რამდენიმე ნომინაცია
განდი იყო ნომინირებული 1937, 1938 და 1939 წლებში ნორვეგიის სტორტინგის (პარლამენტის) ლეიბორისტის წევრის, ოლე კოლბიორნსენის მიერ. პირველი ნომინაციის მოტივაცია დაწერეს ქალებმა ინდოეთის მეგობრების ნორვეგიის ფილიალში, ასოციაციების ქსელში ევროპასა და აშშ-ში. თუმცა, ნობელის კომიტეტის მრჩეველი, პროფესორი იაკობ ვორმ-მიულერი თავის მოხსენებაში ამტკიცებდა, რომ განდი, მართალია კარგი, კეთილშობილი და ასკეტური ადამიანი იყო, მაგრამ მის პოლიტიკაში მკვეთრი ცვლილებები განიცადა, რამაც იგი თავისუფლების მებრძოლად და დიქტატორად აქცია. იდეალისტი და ნაციონალისტი. ვორმ-მიულერმა მოიხსენია კრიტიკოსები, რომლებიც ამტკიცებდნენ, რომ განდი არ იყო თანმიმდევრულად პაციფისტი და ეჭვი ეპარებოდა, იყო თუ არა მისი იდეალები უნივერსალური - მისი ბრძოლა სამხრეთ აფრიკაში მხოლოდ ინდიელების და არა შავკანიანების სახელით იყო…
1947 წელს განდი წარადგინეს B G Kher, G V Mavalankar და G B Pant. პანდიტ პანტმა მას აღწერა, როგორც ზნეობრივი წესრიგის უდიდესი ცოცხალი გამომსახველი და დღეს მსოფლიო მშვიდობის ყველაზე ეფექტური ჩემპიონი. კომიტეტის მრჩეველმა, ისტორიკოსმა იენს არუპ სეიპმა, ნობელის ვებსაიტის თანახმად, დაწერა საკმაოდ ხელსაყრელი, მაგრამ არა აშკარად მხარდამჭერი ანგარიში. კომიტეტის თავმჯდომარემ გუნარ იანმა ჩაწერა, რომ ორმა წევრმა, ქრისტიანმა კონსერვატორმა ჰერმან სმიტ ინგებრეცენმა და ქრისტიან ლიბერალმა კრისტიან ოფტედალმა, განდის მომხრეები იყვნენ, მაგრამ დანარჩენი სამი - მათ შორის ლეიბორისტული პოლიტიკოსი მარტინ ტრანმეელი და ყოფილი საგარეო საქმეთა მინისტრი ბირგერ ბრედლანდი, რომლებსაც არ სურდათ განდის პატივი მიეგოთ შუა საუკუნეებში. დაყოფა და არეულობები - არა. ნობელის პრემია კვაკერებს გადაეცა.
სიკვდილის შემდგომი განხილვა
განდი მოკლეს 1948 წლის მშვიდობის ნომინაციების დახურვამდე ორი დღით ადრე. მისი სახელით იყო ექვსი ნომინაცია, მათ შორის 1947 და 1946 წლების ლაურეატები, The Quakers და Emily Greene Balch. სეიპი წერდა, რომ თუ გავითვალისწინებთ იმ ადამიანთა რაოდენობას, რომელთა დამოკიდებულებაზეც განდიმ დატოვა თავისი კვალი, ის შეიძლება მხოლოდ რელიგიის დამფუძნებლებს შევადაროთ.
ნობელის ფონდის წესდება დაშვებული იყო მშობიარობის შემდგომი ჯილდოს გარკვეულ პირობებში. მაგრამ განდი არ ეკუთვნოდა ორგანიზაციას და არ დაუტოვებია ანდერძი, ამიტომ გაურკვეველი იყო, ვინ მიიღებდა საპრიზო ფულს. კომიტეტის ადვოკატმა, ოლე ტორლეიფ როედმა, მოითხოვა პრიზების მიმღები ინსტიტუტების აზრი და მას ურჩიეს სიკვდილის შემდგომი ჯილდოს წინააღმდეგ. საბოლოოდ, კომიტეტმა განაცხადა, რომ იმ წელს არ იყო შესაფერისი ცოცხალი კანდიდატი. თავმჯდომარე იანმა ჩაწერა, რომ ოფტედალი ამ საკითხზე ეთანხმება.
Დასკვნა
ნობელის პრემიის ვებგვერდი აღნიშნავს, რომ:
* 1960 წლამდე, როდესაც ანტი-აპარტეიდის აქტივისტი ალბერტ ჯონ ლუტულის პატივი მიაგეს, მშვიდობის ნობელის პრემია თითქმის ექსკლუზიურად ევროპელებსა და ამერიკელებს ერგო. განდი იყო „განსხვავებული“ ადამიანი - არა ნამდვილი პოლიტიკოსი ან საერთაშორისო სამართლის მომხრე, არც ჰუმანიტარული დახმარების მუშაკი, არც გლობალური სამშვიდობო კონგრესების ორგანიზატორი.
* კომიტეტის არქივი არ მიუთითებს იმაზე, რომ ბრიტანეთის შესაძლო უარყოფითი რეაქცია განდის ჯილდოზე ოდესმე იყო გათვალისწინებული.
* 1947 წელს კომიტეტის უმრავლესობას ეჭვი ეპარებოდა განდის პაციფიზმის თანმიმდევრულობაში, რაც გამოწვეული იყო შეცდომაში შემყვანი ახალი ამბების მოხსენებით, რომელშიც ნათქვამია, რომ თუ პაკისტანიდან მართლმსაჯულების დაცვის სხვა გზა არ არსებობდა... ინდოეთის კავშირის მთავრობა უნდა წასულიყო. ომს მის წინააღმდეგ და მუსლიმები, რომელთა ლოიალობაც პაკისტანის მიმართ იყო, არ უნდა დარჩეს ინდოეთის კავშირში.
ᲒᲐᲣᲖᲘᲐᲠᲔᲗ ᲗᲥᲕᲔᲜᲡ ᲛᲔᲒᲝᲑᲠᲔᲑᲡ:
