სარდარ ვალაბჰაი პატელის შეხედულებები ქაშმირის პრობლემაზე: რას ამბობს ჩანაწერი

როგორ გაუმკლავდებოდა სარდარ ვალაბჰაი პატელი ქაშმირის პრობლემას, ჯავაჰარლალ ნერუს ნაცვლად რომ ყოფილიყო ინდოეთის პირველი პრემიერ მინისტრი? პატელის აზრების სურათი, რომელიც გამოდის მისი წერილებიდან და საუბრებიდან, რთული და მრავალშრიანია.

მე (არ ვიცი) რაიმე განსხვავება ჩემსა და თქვენს შორის ქაშმირთან დაკავშირებული პოლიტიკის საკითხებში. და მაინც, ყველაზე სამწუხაროა, რომ ქვემოთ მყოფებმა უნდა იფიქრონ, რომ ჩვენს შორის არის უფსკრული, წერდა სარდარ პატელმა ნერუს 1947 წელს. (ექსპრეს არქივი)

გასულ კვირას, კონგრესის პარტიაზე და მის ხელმძღვანელობაზე ძლიერი თავდასხმის დროს, პრემიერ მინისტრმა ნარენდრა მოდიმ უთხრა ლოკ საბჰას: სარდარ ვალაბჰბაი პატელი რომ ყოფილიყო ინდოეთის პირველი პრემიერ მინისტრი, ჩემი ქაშმირის ნაწილი დღეს პაკისტანში არ იქნებოდა. წლების განმავლობაში, მოდი და BJP პოზიციონირებდნენ, როგორც ინდოეთის პირველი შინაგან საქმეთა მინისტრის მემკვიდრეობის ჭეშმარიტი მემკვიდრეები, ამასთანავე ხაზს უსვამდნენ პატელის მიმართ ჯავაჰარლალ ნეჰრუს და მისი პოლიტიკური და ბიოლოგიური მემკვიდრეების მიერ ჩადენილი სავარაუდო უსამართლობას. ქაშმირის მიმართ ნეჰრუს სავარაუდო თავხედობის კრიტიკა და პატელის ხასიათისა და ერთგულების სიმტკიცის აღნიშვნა ამ ნარატივის ბირთვია.

კონკრეტულად რა აზრები ჰქონდა პატელს ქაშმირზე, პრობლემამ, რომელიც მან თქვა, ძლიერ თავის ტკივილს აძლევდა, მაგრამ მას არასოდეს მიუმართავს დეტალურად, აკრძალა ზოგიერთი აზრების ჩაწერა ოფიციალურ და არაოფიციალურ კომუნიკაციაში?

დამოუკიდებლობამდე ორი თვით ადრე, 1947 წლის 18 და 23 ივნისს ქაშმირში ვიზიტის დროს, ლორდმა მაუნტბატენმა უთხრა მაჰარაჯა ჰარი სინგს, რომ თუ ქაშმირი შეუერთდებოდა პაკისტანს, ეს არ ჩაითვლებოდა არამეგობრულად ინდოეთის მთავრობის მიერ. ვიცე-მეფმა დაამატა, რომ მას ამის შესახებ მტკიცე გარანტია ჰქონდა თავად სარდარ პატელისგან, წერდა VP Menon, მაუნტბატენის ყოფილი პოლიტიკური მრჩეველი, რომელმაც მნიშვნელოვანი როლი ითამაშა ინდოეთის დამოუკიდებლობის შესახებ კანონპროექტის შემუშავებაში. (მენონი: ინდოეთის შტატების ინტეგრაცია, 1956, გვ. 395)

იმ დროს მაჰათმა განდი იმედოვნებდა, რომ ქაშმირი შეუერთდებოდა ინდოეთს და რომ ეს უარყო ორი ერის თეორია. ვ შანკარის თანახმად, რომელიც მაშინ პატელის პოლიტიკური მდივანი იყო, სარდარი კმაყოფილი იყო იმით, რომ გადაწყვეტილება მმართველს (ჯამუსა და ქაშმირის) დაეტოვებინა და რომ თუ მმართველი გრძნობდა, რომ მისი და მისი სახელმწიფო ინტერესი იყო პაკისტანში გაწევრიანებაში, ის. გზას არ დაუდგებოდა. (Shankar: My Reminiscences of Sardar Patel, 1974, გვ. 127)

ისტორიკოს რაჯმოჰან განდის, პატელის საბოლოო ბიოგრაფიის ავტორის თანახმად, ვალაბჰბაის ლუკმა ქაშმირის შესახებ გრძელდებოდა 1947 წლის 13 სექტემბრამდე. იმ დილით წერილში ბალდევ სინგჰს, ინდოეთის პირველ თავდაცვის მინისტრს, მან მიუთითა, რომ თუ (ქაშმირი) გადაწყვეტს შეუერთდეს. სხვა სამფლობელო, ის მიიღებს ფაქტს. (განდი: პატელი: ცხოვრება, 1991, გვ. 439)

თუმცა, განდიმ დაწერა, პატელის დამოკიდებულება შეიცვალა იმავე დღეს - როდესაც მან გაიგო, რომ პაკისტანმა მიიღო ჯუნაგადის მოთხოვნა გაწევრიანებაზე. აზრი | რატომ ნერუ vs პატელი

თუ (მუჰამედ ალი) ჯინას შეეძლო დაეუფლა ინდუისტების უმრავლესობით სახელმწიფოს მუსლიმ მმართველთან (ჯუნაგადთან), რატომ არ უნდა იყოს სარდარი დაინტერესებული მუსულმანური უმრავლესობით სახელმწიფოთი, ინდუის მმართველთან (ქაშმირი)? იმ დღიდან ჯუნაგადი და ქაშმირი, პაიკი და დედოფალი, მისი ერთდროული საზრუნავი გახდა.

ჯინამ რომ ნება დართო მეფეს (ჰაიდერაბადი) და ლომბარდს (ჯუნაგადს) წასულიყვნენ ინდოეთში, პატელმა... შესაძლოა დედოფალს (ქაშმირი) პაკისტანში გაუშვა, მაგრამ ჯინამ უარყო გარიგება. (ჯინას შენიშვნები მაუნტბატენისადმი, ლაჰორი, 1 ნოემბერი, 1947, სარდარ პატელის ასწლეულის ტომი 1, გვ. 74)

განდიმ ციტირებს პატელის გამოსვლიდან ჯუნაგადში, რომელიც მოხსენებულია Hindustan Times-ში 1947 წლის 14 ნოემბერს: თუ ჰაიდერაბადი ვერ ხედავს კედელზე წარწერას, ის ისე მიდის, როგორც ჯუნაგადმა წავიდა. ასევე, პაკისტანმა სცადა ქაშმირის გაძევება ჯუნაგადის წინააღმდეგ. როდესაც ჩვენ დავაყენეთ დემოკრატიული გზით დასახლების საკითხი, მათ (პაკისტანმა) მაშინვე გვითხრეს, რომ განიხილავდნენ, თუკი ამ პოლიტიკას ქაშმირის მიმართ გამოვიყენებდით. ჩვენი პასუხი იყო, რომ ჩვენ დავთანხმდებოდით ქაშმირს, თუ ისინი დათანხმდებოდნენ ჰაიდერაბადს. (G M Nandurkar (რედ.): Sardar Patel Centenary ტომი 2, გვ. 62)

1947 წლის სექტემბრის ბოლო კვირაში ნერუმ პატელს გადასცა მოხსენებები, რომ პაკისტანში ძალები ამზადებდნენ დიდი რაოდენობით ქაშმირში შესასვლელად. 26 ოქტომბერს, ნერუს სახლში გამართულ შეხვედრაზე, მეჰრ ჩანდ მაჰაჯანმა, მაჰარაჯა ჰარი სინგჰმა, მოითხოვა ინდოელი ჯარისკაცების მყისიერი ყოფნა სრინაგარში და განაცხადა, რომ თუ ინდოეთი არ უპასუხებდა, ქაშმირი ეძებდა ჯინას პირობებს. გაღიზიანებულმა ნერუმ უთხრა მაჰაჯანს წასულიყო - მაგრამ პატელი შემოვიდა. რა თქმა უნდა, მაჰაჯან, მან თქვა, თქვენ არ აპირებთ პაკისტანში წასვლას. (რაჯმოჰან განდი, 1991: გვ. 442)

განდის თქმით, პატელი უკმაყოფილო იყო ინდოეთის მრავალი ნაბიჯით ქაშმირთან დაკავშირებით, მათ შორის პლებისციტის შეთავაზებით, გაეროს მითითებით, ცეცხლის შეწყვეტით, რომელმაც სახელმწიფოს სამართლიანი ნაწილი დატოვა პაკისტანის ხელში და მაჰარაჯას მოხსნა. თუმცა ხანდახან ტოვებდა შენიშვნას ან მინიშნებას, ის არასოდეს ასახელებდა საკუთარ გადაწყვეტილებას. (გვ. 518)

აქ არის რამდენიმე მითითება ქაშმირზე, რომელიც პატელმა გააკეთა თავის მიმოწერაში, რომელიც გამოქვეყნდა წიგნის სახით National Book Trust-ის მიერ 2010 წელს (Nehru-Patel: Agreement Within Differences, Select Documents and Correspondences, 1933-1950):

* პოლიტიკური აგიტაცია შეძლებისდაგვარად უნდა იყოს განცალკევებული კომუნალური კითხვებისგან. ეს ორი ერთმანეთში არ უნდა აირიოს... მე მესმის, რომ პანდიტ ჯავაჰარლალ ნერუ თავად მოდის იქ (ქაშმირი), როგორც მშვიდობის მაცნე, რათა მოაგვაროს ეს სამარცხვინო საკითხი. ბოლოს და ბოლოს, ის ასევე არის ინდუისტი და ქაშმირული ინდუისტი და ის არის ჩვენი ერთ-ერთი უპირველესი პატრიოტი და თანამედროვე ინდოეთის ერთ-ერთი უდიდესი ლიდერი. ის, როგორც ყველა ადამიანი, ექვემდებარება შეცდომებს. მაგრამ მისი ყველა მოქმედება რეგულირდება უმაღლესი პატრიოტიზმის მოსაზრებებით. ამიტომ, არ უნდა შეგეშინდეთ მისი და მისი ქმედებების. იმედი ვიქონიოთ, რომ ეს სამწუხარო უბედურება ქაშმირში მალე დასრულდება და ის არ დატოვებს მწარეს. (Patel Papers: Pandit Jiyalal Kaut Jalali-ს, გადამდგარი გენერალის თანაშემწე, J&K, 1946 წლის 16 ივნისი)

* …არ მგონია, რომ რაიმე, რაც შეიძლებოდა გაკეთებულიყო ქაშმირისთვის, ჩემს მიერ გაუქმებული დარჩა; არც მე ვიცი რაიმე განსხვავება ჩემსა და თქვენს შორის ქაშმირის პოლიტიკის საკითხებში. მაინც ყველაზე სამწუხაროა, რომ ქვემოთ მყოფებმა უნდა იფიქრონ, რომ ჩვენს შორის უფსკრულია. ეს ჩემთვისაც შემაწუხებელია. (პატელის ნაშრომები: ნერუს მიმართ დვარკანათ კაჩრუს წერილზე, 1947 წლის 8 ოქტომბერი)

* ქაშმირი, რა თქმა უნდა, სასიცოცხლო მნიშვნელობისაა ინდოეთის ამ სურათისთვის. ის, რაც ქაშმირში მოხდება, გავლენას მოახდენს ინდოეთის დანარჩენ ნაწილზე. ამიტომ ჩვენთვის ქაშმირს ორმაგი მნიშვნელობა აქვს. არავითარ შემთხვევაში არ მინდა ქაშმირი გახდეს უცხოური ინტერესების ერთგვარი კოლონია. მეშინია, რომ პაკისტანი გახდება ასეთი, თუ ის საერთოდ გადარჩება. შესაძლოა, პაკისტანელი ხალხი ქაშმირს უყურებს, როგორც ქვეყანას, რომელსაც შეუძლია მათთვის მოგების მოტანა. ეს შეიძლება გაკეთდეს, ვფიქრობ, უცხოური ინტერესების ინტერესების დაშვებით, რომ გამოიყენონ ქაშმირი უშუალოდ არსებითი განხილვისთვის... (J N Papers at NMML: Nehru to Sheikh Abdullah, 10 ოქტომბერი, 1947 წ.)

* არიან RSS, ისევე როგორც დასავლეთ პენჯაბის ინდუსები და სიქები ლტოლვილები, რომლებიც წავიდნენ ჯამუში და იყენებენ პროპაგანდისთვის კონგრესის მთავრობის, შეიხ აბდულას და ჯამუს პროვინციის მუსლიმი მაცხოვრებლების წინააღმდეგ. პროპაგანდა, რომელიც მიმდინარეობს სასაზღვრო პროვინციასა და დასავლეთ პენჯაბის სასაზღვრო რაიონებში, არის ის, რომ ინდოეთის მთავრობამ გაგზავნა სიქების ჯარები ქაშმირში მუსლიმების განადგურების მიზნით. შეიხ აბდულას თავს დაესხნენ, როგორც ამის მონაწილე… (J N კოლექცია: ნერუ პატელს RSS-ზე კომუნალური დაძაბულობის ესკალაცია ჯამუში, 1947 წლის 30 ოქტომბერი)

* კაშმირთან დაკავშირებით ჩვენ ვამბობთ, რომ სჯობს ღია ბრძოლა, ვიდრე შენიღბული ომი. სწორედ ამ მიზეზით წავედით გაეროში. თუ ქაშმირი მახვილით უნდა გადარჩეს, სად არის პლებისციტის შესაძლებლობა? ჩვენ არ დავთმობთ ქაშმირის ტერიტორიის არცერთ სანტიმეტრს. (სიტყვა კალკუტაში, 1948 წლის 3 იანვარი)

* აქ უხერხულობას ვატარებთ, როგორც ამინდის, ასევე წარმოქმნილი პრობლემების გამო; განსაკუთრებით ქაშმირი გვაწუხებს ძლიერ თავის ტკივილს. (Patel to G D Birla, 1949 წლის მაისი, ციტირებულია Ramachandra Guha: India After Gandhi, The History of the World's Largest Democracy)

* ქაშმირიც შეიძლება მოგვარებულიყო, მაგრამ ჯავაჰარლალმა არ გაუშვა ჯარები ბარამულადან დომელში (1947-48 წლების პირველი ქაშმირის ომის დროს). მან ისინი გაგზავნა პუნჩისკენ. (პატელი დოქტორ რაჯენდრა პრასადს დეჰრა დუნში, 1949 წლის 29 ივნისი)

* მოვლენები (ქაშმირში), როგორც ჩანს, მიუთითებს იმ ხაზის სიბრძნეზე, რომელიც თქვენ შემოგვთავაზეთ 1947 წლის დეკემბერში, მაგრამ ჩვენ არ მივიღეთ თქვენთვის ცნობილი მიზეზების გამო. (პატელი 1950 წლის 16 მარტს მაუნტბატენისადმი მიწერილ წერილში. მაუნტბეტენი იყო სახელმწიფოს დაყოფის მომხრე.)

* ექვს თვეში შემიძლია ქაშმირის ამოხსნა. მე ვაგზავნიდი სიქების ჩამოსახლებულებს ხეობაში. (პატელი აჩიუტ პატვარდჰანს, ინდოეთის სოციალისტური პარტიის დამფუძნებელს; პატვარდჰანი რაჯმოჰან განდის, მადრასი, 1987 წლის 24 მარტი)

* ქაშმირში ჩვენ ვხარჯავთ კრონებს, (თუმცა) თუ ხეობაში პლებისციტი იქნება, აუცილებლად წავაგებთ. (პატელი რ.კ პატილს, პირველი საგეგმო კომისიის წევრს, 1950 წლის 28 სექტემბერი)

განდი აღწერს პატელის ამ შენიშვნებს, როგორც ექსპრომტულ და წინააღმდეგობრივს. ის ჩაწერს, რომ 1950 წლის აგვისტოში პატელმა უთხრა ჯაიაპრაკაშ ნარაიანს, რომ ქაშმირი უხსნადია. მას შემდეგ, რაც პატელი გარდაიცვალა, ჯ.პ.-მ შენიშნა, რომ მათაც კი, ვინც მასთან ახლოს იყვნენ, ვერ გამოიცნეს ზუსტად როგორ დაძლევდა ქაშმირს. სარდარს, ჯ.პ.-მ, შესაძლოა, არ გაამჟღავნოს თავისი აზრი ან, შესაძლოა, პრაქტიკული მოაზროვნე, როგორც ის იყო, შესაძლოა უაზროდ ჩათვალოს თავისი გონების გამოყენება პრობლემაზე, თუ მას არ მოუწოდებდნენ მის გადასაჭრელად. (ნანდურკარი: სარდარ პატელის 100 წლის ტომი 1, გვ 314)

განდი წერს: ქაშმირი ნეჰრუს ბავშვი იყო და ვალაბჰაი არ მოძრაობდა მის ასაღებად. ესაუბრება ამ ვებსაიტზე თუმცა, განდიმ ცხადყო, რომ, ზოგადად რომ ვთქვათ, ნერუ და პატელი ერთად იდგნენ უმეტეს საკითხებში, მათ შორის ქაშმირის საკითხებში.

ᲒᲐᲣᲖᲘᲐᲠᲔᲗ ᲗᲥᲕᲔᲜᲡ ᲛᲔᲒᲝᲑᲠᲔᲑᲡ: