განმარტა: რატომ მისცეს ხმა ჩილეელებმა კონსტიტუციის გადაწერის სასარგებლოდ
ჩილელებმა ასევე მისცეს ხმა ასამბლეის არჩევას, რომელიც შედგება 155 წევრისაგან, რათა შემუშავდეს ახალი კონსტიტუცია. უწყებაში არცერთი აქტიური დეპუტატი არ იქნება და ახალი დოკუმენტის დასასრულებლად სულ ცხრა თვე ექნება, სამთვიანი ერთჯერადი გახანგრძლივების შესაძლებლობით.
ჩილეში, ვალპარაისოში, ჩილეს ახალი კონსტიტუციის რეფერენდუმზე რეაგირების დროს ქალი ქვაბს ურტყამს (REUTERS/როდრიგო გარიდო) მუდმივი საპროტესტო ტალღის შემდეგ, ჩილეს მოსახლეობამ მიიღო ხმა მისცა უმრავლესობით სამხრეთ ამერიკის ქვეყნის თითქმის ოთხი ათწლეულის წინანდელი კონსტიტუციის ხელახალი გადაწერის სასარგებლოდ, რომელიც თარიღდება გენერალ აუგუსტო პინოჩეტის დროს სამხედრო დიქტატურის ეპოქაში.
მხიარულმა რეფორმის მომხრე მომიტინგეებმა კვირას ღამით ქუჩები დატბორეს სადღესასწაულო დღესასწაულზე მას შემდეგ, რაც მოსახლეობის 78 პროცენტმა ხმა მისცა „დიახ“ რეფერენდუმზე, რომელიც ჩატარდა მასობრივი დემონსტრაციების შემდეგ ეკონომიკური უთანასწორობის წინააღმდეგ მთელ ქვეყანაში.
ჩილელებმა ასევე მისცეს ხმა ასამბლეის არჩევას, რომელიც შედგება 155 წევრისაგან, რათა შემუშავდეს ახალი კონსტიტუცია. უწყებაში არცერთი აქტიური დეპუტატი არ იქნება და ახალი დოკუმენტის დასასრულებლად სულ ცხრა თვე ექნება, სამთვიანი ერთჯერადი გახანგრძლივების შესაძლებლობით.
მაშ, რატომ დაიწყო პროტესტი მთელი ქვეყნის მასშტაბით?
ეკონომიკური უთანასწორობის წინააღმდეგ მრავალკვირიანმა პროტესტმა გამოიწვია ჩილეს პრეზიდენტის სებასტიან პინერას გადაწყვეტილება გასული წლის ნოემბერში რეფერენდუმის ჩატარების შესახებ. დემონსტრაციები პირველად ოქტომბერში გაიმართა, მას შემდეგ რაც დედაქალაქ სანტიაგოში მეტრო სარკინიგზო საფასურის მცირე ზრდა მოხდა.
მაგრამ სტუდენტური პროტესტი, რომელიც მაშინ გაიმართა, გაცილებით მცირე მასშტაბის იყო. პროტესტის ნიშნად ბევრი სტუდენტი გადაიღეს ტურნიკეტებზე გადახტომისას ბილეთების შეძენის გარეშე. მაგრამ როდესაც დაძაბულობა გაიზარდა და დაფიქსირდა ხანძრისა და ძალადობის ინციდენტები, პრეზიდენტმა პინერამ გამოაცხადა საგანგებო მდგომარეობა და განალაგა სამხედრო ჯარები საპროტესტო აქციების ჩასახშობად.
მას შემდეგ, რაც ჯარებმა დაიწყეს ქუჩების შევსება, ათასობით რიგითი ჩილეელი შეუერთდა დემონსტრაციებს და ახალგაზრდების მიერ მართული საპროტესტო აქციები გადაიზარდა სრულფასოვან მოძრაობაში. სამხედრო ყოფნა ხანდაზმულ მოქალაქეებს ახსენებდა გენერალ პინოჩეტის მმართველობის რეპრესიულ მმართველობას 1973-1990 წლებში.
ასობით ათასი შემოიჭრა ქუჩებში და მოითხოვა ძირეული ცვლილება მათ საზოგადოებაში. ახალი კონსტიტუციის გარდა, მომიტინგეებმა ასევე მოითხოვეს რეფორმები ქვეყნის პრივატიზებულ განათლების, ჯანდაცვისა და საპენსიო სექტორში - რაც მათი მტკიცებით იყო ქვეყანაში მძლავრი ეკონომიკური უთანასწორობის მთავარი მიზეზი.
არეულობის დროს სულ მცირე 30 ადამიანი დაიღუპა და ათასობით დაშავდა.
რატომ ითხოვენ ჩილეელები საკონსტიტუციო რეფორმებს პირველ რიგში?
არსებული ქარტია შემუშავდა დიქტატორისა და სამხედრო ლიდერის პინოჩეტის მმართველობის დროს, ყოველგვარი პოპულარობის გარეშე. კონსტიტუცია მიღებულ იქნა თაღლითური პლებისციტის დროს, რომელიც ჩატარდა 1980 წელს და ფართოდ დაადანაშაულეს ჩილეს საზოგადოებაში არსებული უთანასწორობის გამო.
კონსტიტუციამ ჩამოაყალიბა საარჩევნო სისტემა, რომელიც წლების განმავლობაში ზღუდავდა პოლიტიკურ ცვლილებებს მოქმედი მმართველების სასარგებლოდ და ქვეყანაში მემარცხენეების ძალაუფლების შეზღუდვით. მიუხედავად იმისა, რომ 1990-იან წლებში ეკონომიკურმა ბუმმა შეამცირა სიღარიბე, მან ასევე მნიშვნელოვნად გააფართოვა უფსკრული მდიდრებსა და ღარიბებს შორის.
პინოჩეტმა საბოლოოდ დაკარგა ძალაუფლება 1988 წლის რეფერენდუმში, მაგრამ დიქტატურის ეპოქის კონსტიტუცია გაგრძელდა. კვირას, ჩილეელებმა საბოლოოდ დაუჭირეს მხარი კონსტიტუციის გაუქმებას - ნაბიჯი, რომელიც პოტენციურად გარდაქმნის პოლიტიკას ქვეყანაში, რომელიც ამ დრომდე განიხილებოდა, როგორც ერთ-ერთი ყველაზე სტაბილური და მდიდარი ლათინური ამერიკის ერი.
როგორ უპასუხა პინერას ხელმძღვანელობით მოქმედი მთავრობა საპროტესტო აქციებს?
მიუხედავად მისი კონსერვატიული ადმინისტრაციის წინააღმდეგ გავრცელებული პროტესტისა, პინერას მრავალი კვირა დასჭირდა 2019 წლის რეფერენდუმზე დათანხმებას. საბოლოოდ, მთავრობა დათანხმდა საკონსტიტუციო რეფორმას, სანამ საბოლოოდ დათმობდა ახალი კონსტიტუციის მოთხოვნას.
ნოემბერში, მმართველმა ალიანსმა და ოპოზიციამ ერთად გამოაქვეყნეს 12-პუნქტიანი „შეთანხმება სოციალური მშვიდობისა და ახალი კონსტიტუციის შესახებ“, რომელიც ითვალისწინებდა კონსტიტუციის გადაწერის ნაბიჯებს მოქალაქეების მეტი მონაწილეობით. მიჰყევით Express Explained-ს Telegram-ზე
რეფერენდუმი ადრე აპრილში იყო დაგეგმილი, მაგრამ მოგვიანებით გადაიდო ოქტომბრისთვის მიმდინარე კორონავირუსის პანდემიის გამო.
ამ კვირას რეფერენდუმის შემდეგ პრეზიდენტმა პინერამ ამომრჩევლებს გამარჯვება მიულოცა, მაგრამ გააფრთხილა, რომ ეს მხოლოდ გრძელი პროცესის დასაწყისია. დღეიდან ჩვენ ყველამ უნდა ვითანამშრომლოთ, რათა ახალი კონსტიტუცია იყოს ერთიანობის, სტაბილურობისა და მომავლის უდიდესი ჩარჩო, განაცხადა მან.
ასევე განმარტებული | მსოფლიოში ყველაზე ცნობილი დაკარგული ნამუშევრები, რა არის ცნობილი მათ შესახებ
რას მისცეს ხმა ჩილელებმა?
ამ კვირას გამართულ რეფერენდუმზე ამომრჩევლებს ჰკითხეს, სურდათ თუ არა ახალი კონსტიტუცია და ასევე, როგორი ორგანო უნდა იყოს პასუხისმგებელი განახლებული წესდების შემუშავებაზე. საარჩევნო ოფიციალური პირების თქმით, ხმის მისაცემად თითქმის 7,5 მილიონი ჩილეელი გამოცხადდა.
ხმების დათვლის შემდეგ აღმოჩნდა, რომ 78 პროცენტი კონსტიტუციის გადაწერის მომხრე იყო, მწირმა 21,76 პროცენტმა კი ცვლილებას უარყო. დაახლოებით 79 პროცენტმა მხარი დაუჭირა ახალი კონსტიტუციის შემუშავებას ორგანოს მიერ, რომელიც მთლიანად აირჩევა ხალხის კენჭისყრით.
Შემდეგ რა მოხდება?
როგორც პინერამ ამ კვირის დასაწყისში აღნიშნა, რეფერენდუმი იყო ხანგრძლივი პროცესის პირველი ნაბიჯი. მომავალი წლის 11 აპრილს ამომრჩევლები ხმას კიდევ ერთხელ მისცემენ ახალი დამფუძნებელი კრების 155 წევრის არჩევას.
შემდეგ ორგანოს ექნება ცხრა თვე კონსტიტუციის მოსამზადებლად, სამი თვით გახანგრძლივების ოფციით. ახალი კონსტიტუცია 2022 წლის მორიგი რეფერენდუმის შემდეგ იქნება შემოღებული.
ᲒᲐᲣᲖᲘᲐᲠᲔᲗ ᲗᲥᲕᲔᲜᲡ ᲛᲔᲒᲝᲑᲠᲔᲑᲡ:
