გამგზავრება ჰააგაში: ინდოეთი და ICJ, დიდი სურათი
მთავრობა ღიაა კაპიტან საურაბ კალიას საქმის განსახილველად საერთაშორისო სასამართლოში. SUSHANT SINGH იკვლევს ფაქტებს, საკითხებს.
კაპიტანი საურაბ კალია. (ილუსტრაცია: Pradeep Yadav) რა არის მართლმსაჯულების საერთაშორისო სასამართლო (ICJ)?
ჰოლანდიაში, ჰააგაში დაფუძნებული ეს 15 მოსამართლისგან შემდგარი სასამართლო დაარსდა 1945 წელს გაერთიანებული ერების ორგანიზაციის წესდებით. სასამართლოს ფუნქციონირებას არეგულირებს სასამართლოს დებულება. გაეროს ყველა წევრი არის წესდების ავტომატური მხარე, მაგრამ ეს ავტომატურად არ აძლევს ICJ-ს იურისდიქციას მათთან დაკავშირებულ დავებს. ICJ იურისდიქციას იღებს მხოლოდ ორივე მხარის თანხმობის საფუძველზე.
სად დგას ინდოეთი ICJ-ში დავის გადაწყვეტის მიმართ?
1974 წლის სექტემბერში ინდოეთმა გამოაცხადა ის საკითხები, რომლებზეც იგი იღებს ICJ-ს იურისდიქციას. ამ დეკლარაციამ გააუქმა და ჩაანაცვლა 1959 წლის სექტემბერში გაკეთებული წინა დეკლარაცია. იმ საკითხებს შორის, რომლებზეც ინდოეთი არ იღებს ICJ-ს იურისდიქციას, არის: დავა ნებისმიერი სახელმწიფოს მთავრობასთან, რომელიც არის ან იყო ერთა თანამეგობრობის წევრი, და დავები, რომლებიც ეხება ან დაკავშირებულია საომარი მოქმედებების, შეიარაღებული კონფლიქტების, ინდივიდუალური ან კოლექტიური მოქმედებების ფაქტებთან ან სიტუაციებთან თავდაცვის მიზნით…. დეკლარაცია, რომელიც მოიცავს სხვა გამონაკლისებსაც, რატიფიცირებულია პარლამენტის მიერ.
[დაკავშირებული პოსტი]
ინდოეთს ოდესმე მიუღია საქმე ICJ-ში?
დიახ, ერთხელ - მიუხედავად იმისა, რომ იგი მონაწილეობდა სულ ხუთ საქმეში, მათგან სამი პაკისტანთან, ICJ-ში. 1971 წელს ინდოეთმა შეიტანა საქმე სამოქალაქო ავიაციის საერთაშორისო ორგანიზაციის (ICAO) იურისდიქციის წინააღმდეგ, რათა გადაეწყვიტა პაკისტანის მოთხოვნა, რომ ინდოეთს არ შეეძლო უარი ეთქვა მას გადაფრენისა და დაშვების უფლებებზე. ინდოეთმა გააუქმა პაკისტანს ფრენის უფლება 1971 წლის იანვარში ინდური ავიახაზების ლაჰორში რეისის გატაცებისა და გამტაცებლების მიერ თვითმფრინავის გაფუჭების შემდეგ. ICJ-მ მიიღო გადაწყვეტილება ინდოეთის წინააღმდეგ და განაცხადა, რომ ICAO-ს ჰქონდა იურისდიქცია ამ საქმეზე.
1954 წელს პორტუგალიამ შეიტანა საქმე ინდოეთის წინააღმდეგ იმის გამო, რომ უარი ეთქვა იმდროინდელ პორტუგალიურ ტერიტორიებზე დადრასა და ნაგარ ჰაველზე. ICJ-მ 1960 წელს მიიღო გადაწყვეტილება ინდოეთის სასარგებლოდ და თქვა, რომ ინდოეთის უარის თქმის გავლა დაფარული იყო მისი რეგულირებისა და პორტუგალიის გავლის უფლების კონტროლით.
1973 წელს პაკისტანმა შეიტანა საქმე 1971 წლის ომის შემდეგ ინდოეთის პატიმრობაში მყოფი პაკისტანის 195 მოქალაქის ბანგლადეშში რეპატრიაციის შეჩერების შესახებ, რათა სასამართლოს წინაშე წარსდგნენ გენოციდის ბრალდებით, მაგრამ შემდეგ წელს საქმე უკან წაიღო. 1974 წლის შემდეგ, პაკისტანი, თანამეგობრობის ქვეყანა, ვეღარ შეძლებს ინდოეთის მიყვანას ICJ-ში.
პაკისტანმაც არ წაიყვანა ინდოეთი ICJ-ში 1999 წელს?
დიახ, მას შემდეგ, რაც ინდოეთმა ჩამოაგდო პაკისტანის საზღვაო ძალების Breguet Atlantique-ის საპატრულო თვითმფრინავი ინდოეთის საჰაერო სივრცეში, რან ოფ კუჩის თავზე. ინდოეთმა გააპროტესტა საქმე და ICJ-მ მხარი დაუჭირა ინდოეთის პოზიციას, რომ სასამართლოს არ ჰქონდა იურისდიქცია პაკისტანის სარჩელის განხილვისათვის.
რა არის კაპიტანი საურაბ კალიას საქმე?
კაპიტანი საურაბჰ კალია იყო პირველი ინდოეთის არმიის ოფიცერი, რომელმაც დააკვირდა და შეატყობინა პაკისტანის ფართომასშტაბიანი შეჭრა ქარგილში LoC-ის ინდურ მხარეს. მისი პატრული, რომელიც შედგებოდა ხუთი სხვა ჯარისკაცით, ტყვედ ჩავარდა პაკისტანის არმიამ 1999 წლის 15 მაისს. მათი ცხედრები გადაეცა 1999 წლის 9 ივნისს. სასიკვდილო ექსპერტიზამ აჩვენა სასტიკი წამების მტკიცებულება: მამაკაცებს დაწვეს სიგარეტი, მათი ყური. დასარტყამი ცხელი ღეროებით გახვრეტილი, ამოღებამდე მათი თვალები დახვრეტა, თავის ქალა მოტეხილი და კიდურები და ინტიმური ნაწილები მოკვეთეს, სანამ დახვრიტეს.
ინდოეთმა ეს საკითხი დააყენა პაკისტანთან, როგორც ტყვეთა უფლებების დარღვევა ჟენევის კონვენციით, მაგრამ უშედეგოდ. გასული წლის ივლისში პარლამენტში დასმულ შეკითხვაზე პასუხის გაცემისას, საგარეო საქმეთა სამინისტრომ ვ.კ. სინგმა თქვა: საერთაშორისო სასამართლოების მეშვეობით სამართლებრივი დაცვის საშუალებების მოძიების შესაძლებლობა ასევე საფუძვლიანად იქნა შესწავლილი, მაგრამ შეუძლებელი აღმოჩნდა.
კალიას მამამ შარშან შეიტანა PIL უზენაეს სასამართლოში და ინდოეთის მთავრობას სთხოვა საქმის განხილვა ICJ-ში. მთავრობამ დეკემბერში წარადგინა ფიცი, რომელშიც ნათქვამია, რომ ICJ-ს არ ჰქონდა იურისდიქცია ინდოეთსა და პაკისტანს შორის დავის თაობაზე და რომ PIL-ს არ შეეძლო მოქმედების მოძიება უცხო ქვეყნის წინააღმდეგ, რადგან საგარეო პოლიტიკა არის მთავრობის ფუნქცია.
რა თქვა ახლა მთავრობამ?
ამ კვირის დასაწყისში, საგარეო საქმეთა მინისტრმა სუშმა სვარაჯმა თქვა, რომ თუ უზენაესი სასამართლო ნებართვას მისცემს, მთავრობა მიმართავს ICJ-ს. ცენტრი ითხოვს უზენაეს სასამართლოს გამონაკლისი გარემოებების გათვალისწინებით დგომის კანონიერების შესახებ განაჩენის გამოტანას. ცენტრი ღია იქნება ICJ-ის იურისდიქციის გამოძახებისთვის, დასძინა MEA-ს სპიკერმა.
რას გულისხმობს ეს პოზიცია?
ეს არის ინდოეთის კანონი, რომელიც რატიფიცირებულია პარლამენტის მიერ, რომელიც უარყოფს ICJ-ს იურისდიქციას ამ საკითხზე. მაშინაც კი, თუ უზენაესი სასამართლო სთხოვს მთავრობას ICJ-ის გადატანას, ნაკლებად სავარაუდოა, რომ პაკისტანი მიიღებს სასამართლოს იურისდიქციას ამ საქმეში. ასევე, ICJ–ში წასვლამ შეიძლება თეორიულად გახსნას ყველა საქმე ინდოეთსა და პაკისტანს შორის მრავალმხრივი იურისდიქციისთვის, რითაც შეასუსტებს ნიუ დელის თანმიმდევრულ პოზიციას იმის შესახებ, რომ ყველა საკითხი ისლამაბადთან გადაიჭრება ორმხრივად. მას შემდეგ, რაც ინდოეთი მიიღებს ICJ-ს იურისდიქციას ორმხრივ საკითხებზე, პაკისტანმა შეიძლება მოითხოვოს ICJ-ს არბიტრაჟი ჯამუსა და ქაშმირში ადამიანის უფლებების სავარაუდო დარღვევაზე, ან სამხედრო ოპერაციებზე კონტროლის ხაზზე, ან სხვა საკითხებზე.
ᲒᲐᲣᲖᲘᲐᲠᲔᲗ ᲗᲥᲕᲔᲜᲡ ᲛᲔᲒᲝᲑᲠᲔᲑᲡ:
