განმარტა: რატომ არ აქვს აშშ-ს კარგი გამოცდილება იმ ქვეყნებში, სადაც ჩაერია და გამოვიდა?

აშშ-ს მიერ უცხო მიწის ოკუპაცია და მის მიერ დატოვებული ქაოსი ახალი არ არის. მხოლოდ ბოლო ორი ათწლეულის განმავლობაში, ბევრი ასეთი ინტერვენცია განხორციელდა, მათ შორის ყველაზე მნიშვნელოვანი იყო ომები ერაყსა და ავღანეთში.

თალიბანის მებრძოლები პატრულირებენ ვაზირ აქბარ ხანის უბანში ქალაქ ქაბულში, ავღანეთი, ოთხშაბათს, 18 აგვისტო, 2021. (AP ფოტო: რაჰმატ გულ)

ჩვენ დავასრულებთ ამერიკის ყველაზე ხანგრძლივ ომს 20-წლიანი სისხლისღვრის შემდეგ, აშშ-ს პრეზიდენტო თქვა ჯო ბაიდენმა ავღანეთში განვითარებული კრიზისის მოგვარება.

ეს შეიძლება იყოს ყველაზე გრძელი ომი, მაგრამ აშშ-ს მიერ უცხო მიწის ოკუპაცია და მის მიერ დატოვებული ქაოსი ახალი არ არის. მხოლოდ ბოლო ორი ათწლეულის განმავლობაში, ბევრი ასეთი ინტერვენცია განხორციელდა, მათ შორის ყველაზე მნიშვნელოვანი იყო ომები ერაყსა და ავღანეთში. 11 სექტემბერს ნიუ-იორკში ტყუპ კოშკებზე განხორციელებული ტერორისტული თავდასხმების შედეგად ორივე აშშ-ის მაშინდელმა პრეზიდენტმა ჯორჯ ბუშმა დაიწყო ალ-ქაიდას და მასთან დაკავშირებული ტერორისტული ორგანიზაციების განადგურების მიზნით. ომების პერიფერიულ მიზეზად რეგიონების სტრატეგიული მდებარეობა და მათი უზარმაზარი ნავთობის მარაგიც იქნა მოხსენიებული.

საინტერესოა, რომ მხოლოდ 2018-დან 2020 წლამდე შეერთებულმა შტატებმა განახორციელა 12 „საბრძოლო ან პოტენციური ბრძოლა სუროგატების მეშვეობით“ მთელ მსოფლიოში, ნათქვამია ბრაუნის უნივერსიტეტის უოტსონის ინსტიტუტის Costs of War Project მკვლევართა მიერ გამოქვეყნებული ნაშრომის მიხედვით. ბევრი ასეთი ქმედება განხორციელდა აფრიკასა და დასავლეთ აზიაში.

პრეზიდენტი ჯო ბაიდენი გადის აღმოსავლეთ ოთახიდან ავღანეთის შესახებ საუბრის შემდეგ თეთრ სახლში, ორშაბათს, 2021 წლის 16 აგვისტოს, ვაშინგტონში. (AP ფოტო: ევან ვუჩი)

აშშ ერაყში

აშშ შეიჭრა ერაყში 11 სექტემბრის თავდასხმების შემდეგ, ამტკიცებდა, რომ ერაყის დიქტატორი სადამ ჰუსეინი ფლობდა მასობრივი განადგურების იარაღს (WMD). მიუხედავად იმისა, რომ ჰუსეინმა სპარსეთის ყურის ომის დროს გამოიყენა ბიოლოგიური და ქიმიური იარაღი, ის დათანხმდა უპირობოდ დათმობაზე 1991 წლის ცეცხლის შეწყვეტის შემდეგ. ომის შემდგომ მათ განადგურებას გაერო აკონტროლებდა.

თუმცა, აშშ და გაერთიანებული სამეფო, შესაბამისად, ჯორჯ ბუშისა და ტონი ბლერის დროს, აცხადებდნენ, რომ ჰქონდათ დაზვერვა, რომ ჰუსეინმა მოაგროვა სახიფათო რაოდენობით WMD. გაეროს უშიშროების საბჭო, თუმცა, არ იყო დარწმუნებული ამ მტკიცებულებებში, საფრანგეთის, რუსეთისა და გერმანიის მიერ წარდგენილ მემორანდუმში ნათქვამია, რომ მიუხედავად იმისა, რომ არსებობს ეჭვები, არ არის მოყვანილი არანაირი მტკიცებულება იმისა, რომ ერაყს ჯერ კიდევ აქვს მასობრივი განადგურების იარაღი ან შესაძლებლობები ამ სფეროში.

წლების შემდეგ, გაეროს გენერალურმა მდივანმა კოფი ანანმა განაცხადა, რომ ერაყის ომი უკანონო იყო და არღვევდა გაეროს წესდებას. ზემოაღნიშნული დაზვერვის შესახებ დამოუკიდებელმა გამოკვლევებმა, როგორც აშშ-ს, ისე დიდი ბრიტანეთის მთავრობებმა მიიჩნიეს ომი არასაჭირო. რესპუბლიკელმა სენატორმა ჯონ მაკკეინმა, იმ დროისთვის ერაყის ომის ერთ-ერთმა მტკიცე მომხრემ, თავის 2018 წლის მემუარებში ეს სერიოზული შეცდომა უწოდა. დაუღალავი ტალღა .

მიუხედავად ამისა, ბუშის ადმინისტრაცია ერაყში შეიჭრა 2003 წლის 19 მარტს, ხელმძღვანელობდა ჯარების კოალიციას დიდი ბრიტანეთიდან, ავსტრალიიდან და პოლონეთიდან. ძალებმა დაამხო მმართველი ბაასის მთავრობა, მის ადგილას დააყენეს დასავლეთის მიერ მხარდაჭერილი არჩეული მთავრობა და დაშალეს ერაყის არმია, რამაც გამოიწვია ძალაუფლების ვაკუუმი და ქვეყნის საბოლოო დესტაბილიზაცია. ეს მაღალკვალიფიციური სამხედრო წევრები მოგვიანებით შეუერთდნენ ძალებს ერაყის ალ-ქაიდას შესაქმნელად, რომელიც მოგვიანებით გახდა ერაყის ისლამური სახელმწიფოს ნაწილი, რომელიც საბოლოოდ გადაიქცა ერაყისა და სირიის ისლამურ სახელმწიფოდ (ISIS).

2011 წლის დეკემბერში აშშ-ს ძალების გაყვანის შემდეგაც კი, ერაყში დაინახა პოლიტიკური არასტაბილურობა, სექტანტური კონფლიქტები და აჯანყება, რასაც მოჰყვა სამოქალაქო ომი 2014 წელს. ამან გამოიწვია აშშ-ს მეორე ინტერვენცია. კრიზისი გრძელდება.

აშშ ლიბიაში

ლიბიაში აშშ-ს მიერ მხარდაჭერილი დაბომბვა, რამაც გამოიწვია 42 წლის მთავრობის დაშლა, არ შეიძლება ეწოდოს შეჭრას, რადგან მასში არ მონაწილეობდა უცხოური ჯარები ადგილზე. ნატოს დაქვემდებარებული მრავალეროვნული კოალიციის სამხედრო ინტერვენცია განხორციელდა თვითმფრინავებითა და რაკეტებით და გრძელდებოდა შვიდ თვეზე მეტ ხანს.

დაბომბვის კამპანია დაიწყო 2011 წლის მარტში მას შემდეგ, რაც გაეროს უშიშროების საბჭომ მიიღო რეზოლუცია, რომელიც ამტკიცებდა მკაცრ სანქციებს ლიბიის დიქტატორის მუამარ კადაფის წინააღმდეგ და ქვეყნის საჰაერო სივრცეზე ფრენის აკრძალული ზონის დაწესებას. გამომწვევი? 2011 წლის დასაწყისიდან კადაფის უშიშროების ძალები ძალადობრივ შეტაკებას აწარმოებდნენ ანტისამთავრობო დემონსტრანტებთან ლიბიის სხვადასხვა რაიონში. კადაფის მომხრე ძალები ლიბიის მეორე ყველაზე დასახლებულ ქალაქ ბენღაზში მეამბოხე ჯგუფებზე ძალადობით იმუქრებოდნენ.

ფრენის აკრძალული ზონის დასამყარებლად, ამერიკულმა და ბრიტანულმა გემებმა 19 მარტს დააწვინეს ზუსტი რაკეტები ლიბიის საჰაერო თავდაცვის სისტემების მოსაგერიებლად. ამის შემდეგ, ნატოს ხელმძღვანელობით კოალიციამ, საფრანგეთისა და კანადის მნიშვნელოვანი მხარდაჭერით, განახორციელა ფრენის აკრძალული ზონა, საზღვაო ბლოკადა და იარაღის ემბარგო რეჟიმის წინააღმდეგ კადაფის სიკვდილით დასჯამდე 2011 წლის ოქტომბერში. მთავრობის დაშლის შემდეგ, სახმელეთო მდგომარეობა გაუარესდა. და ლიბიაში სხვადასხვა ეთნიკურ და რელიგიურ ჯგუფებს შორის დაძაბულობა წინა პლანზე გაიზარდა. მას შემდეგ ლიბიაში მეორე სამოქალაქო ომი და ისლამისტური აჯანყების ზრდა დაიწყო.

აშშ სირიაში

2011 წლის სირიის სამოქალაქო ომის შემდეგ, აშშ მიწისქვეშა დახმარებას უწევდა მეამბოხე ჯგუფებს, რომლებიც იბრძოდნენ სირიის პრეზიდენტის ბაშარ ალ-ასადის ავტოკრატიული რეჟიმის წინააღმდეგ.

2014 წელს აშშ-ს ხელმძღვანელობით საერთაშორისო კოალიციამ დაიწყო სასტიკი საჰაერო თავდასხმები ერაყისა და ლევანტის ისლამური სახელმწიფოს (ISIL) მებრძოლების წინააღმდეგ ქვეყანაში. ობამას მეთაურობით, საგარეო ურთიერთობათა საბჭოს შეფასებით, შეერთებულმა შტატებმა ათიათასობით თვითმფრინავის დარტყმა განახორციელა, თუნდაც სამოქალაქო უბნებზე - მხოლოდ 2016 წელს აშშ-მ 12192 ბომბი ჩამოაგდო სირიაში.

თუმცა, აშშ 2017 წლის აპრილამდე თავს იკავებდა ალ-ასადის მთავრობის წინააღმდეგ სამხედრო მოქმედებებისაგან. ეს შეიცვალა ჩრდილო-დასავლეთ სირიაში ხან შაიხუნის რაიონში ქიმიური იარაღის შეტევით, რომელმაც დაიღუპა და დაშავდა ასობით მშვიდობიანი მოქალაქე. შეერთებულმა შტატებმა თავდასხმაში რუსეთის მიერ მხარდაჭერილი ასადის რეჟიმი დაადანაშაულა. ამის საფუძველზე, 17 აპრილს, ტრამპის ადმინისტრაციამ სარაკეტო შეტევა განახორციელა სირიის საჰაერო ბაზაზე, რომელსაც აკონტროლებს ალ-ასადის მთავრობა.

სტატუს კვო არსებობდა 2018 წლის დეკემბრამდე, სანამ ტრამპმა, მისი მრჩევლების მრჩევლის წინააღმდეგ, განაცხადა, რომ აშშ-ს ჯარები მალე გაიყვანდნენ სირიიდან . განცხადებას მოჰყვა გადადგომის აურზაური თავდაცვის მაღალჩინოსნები და მრჩევლები, მათ შორის მისი თავდაცვის მდივანი ჯიმ მატისი. ამ დროისთვის, აშშ-ს ჯარების გაყვანის ვადები და ფარგლები რჩება თხევადი. ამასობაში ბაიდენის ადმინისტრაციამ აგრძელებს საჰაერო დარტყმებს სირიაში მილიციის დაჯგუფებების წინააღმდეგ დღემდე.

აშშ ავღანეთში

აშშ-ს ავღანეთთან ხანგრძლივი ისტორია აქვს. 2001 წელს, 11 სექტემბრის თავდასხმების შემდეგ, რომელიც ალ-ქაიდას მიერ იყო მოწყობილი, აშშ-ს ძალები შეიჭრნენ ავღანეთში ტერორისტულ ჯგუფთან და მის მასპინძელ თალიბანთან საბრძოლველად. დიდი ბრიტანეთის მთავრობისა და მისი სამხედრო ძალების მხარდაჭერით შეერთებულმა შტატებმა დაამხო თალიბანის რეჟიმი და ჩამოაყალიბა დასავლეთის მხარდაჭერილი მთავრობა, რომელსაც ხელმძღვანელობდა პრეზიდენტი ჰამიდ კარზაი. თუმცა, თალიბები გადაჯგუფდნენ და აჯანყება წამოიწია, რამაც აიძულა ობამა, რომელიც აირჩიეს თანამდებობაზე ავღანეთის ოკუპაციის დასრულების დაპირებით, 2009 წელს ბრძოლაში 30000-ზე მეტი ამერიკელი ჯარისკაცი ჩაეყვანა.

ქვეყნიდან უცხოური ჯარების გაყვანის პირველი სერიოზული მცდელობა იყო პრეზიდენტ ტრამპის დროს ხელი მოაწერა შეთანხმებას თალიბანთან 2020 წელს დოჰაში, დაჰპირდა ჯარების პირობით გაყვანას ავღანეთიდან 2021 წლის 1 მაისამდე. ჯო ბაიდენი, რომელიც თანამდებობას ასრულებდა ამ ვადამდე სამი თვით ადრე, გადაიტანა ის 31 აგვისტომდე და დაიწყო ეტაპობრივი გაყვანა, რაც დასრულდა. გაბრაზებული სცენები რომელიც ქაბულში კვირას ვითარდებოდა. თალიბები ახლა დაბრუნდნენ მთავრობის ფორმირებისთვის აშშ-ს მიერ ხელისუფლებაში ჩამოგდებიდან თითქმის ორი ათწლეულის შემდეგ.

ბიულეტენი| დააწკაპუნეთ, რომ მიიღოთ დღის საუკეთესო ახსნა-განმარტებები თქვენს შემოსულებში

ᲒᲐᲣᲖᲘᲐᲠᲔᲗ ᲗᲥᲕᲔᲜᲡ ᲛᲔᲒᲝᲑᲠᲔᲑᲡ: