განმარტა: აშშ ტოვებს პარიზის შეთანხმებას. Რას ნიშნავს ეს?

შეერთებული შტატები მსოფლიოში მეორე უმსხვილესი სათბურის გაზების გამომცემელია. ის ასევე მნიშვნელოვან როლს ასრულებს ფინანსური რესურსების გლობალურ მობილიზებაში კლიმატის ცვლილებასთან საბრძოლველად.

პრეზიდენტი დონალდ ტრამპი 2018 წლის 28 აპრილს მერილენდის ერთობლივ ბაზაზე, ენდრიუსში ჩაჯდა Air Force One-ში. აშშ გამოვა პარიზის შეთანხმებიდან 2020 წლის 4 ნოემბრისთვის. (The New York Times: ტომ ბრენერი)

სამშაბათს (4 ნოემბერს) შეერთებულმა შტატებმა პროცესი დაიწყო პარიზის შეთანხმებიდან გასვლის შესახებ, გაეროს აცნობა კლიმატის მნიშვნელოვანი შეთანხმებიდან გასვლის შესახებ. აშშ-ს სახელმწიფო დეპარტამენტის პრესრელიზის თანახმად, გაყვანა ძალაში შევა შეტყობინების მიწოდებიდან ერთი წლის შემდეგ.

მისი წასვლის შემდეგ, აშშ იქნება ერთადერთი ქვეყანა, რომელიც დარჩება გლობალური პროტოკოლიდან. სირია და ნიკარაგუა, ბოლო დარჩენილი ქვეყნები, რომლებიც ადრე იკავებდნენ, ასევე ხელმომწერები გახდნენ 2017 წელს.

რა არის პარიზის შეთანხმება?

2016 წლის პარიზის შეთანხმება არის ისტორიული საერთაშორისო შეთანხმება, რომელიც აერთიანებს თითქმის 200 ქვეყანას კლიმატის ცვლილებასთან საბრძოლველად სათბურის გლობალური გამონაბოლქვის შესამცირებლად საერთო მიზნის დასახვის მიზნით. შეთანხმება ბევრის მიერ განიხილება, როგორც ყველაზე მნიშვნელოვანი საერთაშორისო ღონისძიება კლიმატის ცვლილების მოსაგვარებლად მას შემდეგ, რაც 1992 წელს შეიქმნა გაეროს კლიმატის ცვლილების ჩარჩო კონვენცია (UNFCCC).

შეთანხმება მიზნად ისახავს გლობალური ტემპერატურის აწევის შენარჩუნებას 2 გრადუს ცელსიუსზე დაბლა პრეინდუსტრიულ დონეებთან შედარებით და შეეცადოს შეზღუდოს ტემპერატურის ზრდა კიდევ 1,5 გრადუს ცელსიუსამდე. ამ მიზნით, თითოეულმა ქვეყანამ პირობა დადო, რომ განახორციელებს მიზნობრივ სამოქმედო გეგმებს, რომლებიც შეზღუდავს მათ სათბურის გაზების გამოყოფას.

შეთანხმება მდიდარ და განვითარებულ ქვეყნებს სთხოვს ფინანსური და ტექნოლოგიური დახმარება გაუწიონ განვითარებად სამყაროს კლიმატის ცვლილებასთან ბრძოლისა და ადაპტაციის პროცესში.

როგორ ტოვებს ქვეყანა შეთანხმებას?

პარიზის შეთანხმების 28-ე მუხლი ქვეყნებს საშუალებას აძლევს დატოვონ პარიზის შეთანხმება და ადგენს გასვლის პროცესს.

ქვეყანას შეუძლია გასვლის შესახებ შეტყობინების გაგზავნა მხოლოდ პარიზის შეთანხმების ძალაში შესვლიდან სამი წლის შემდეგ. ეს მოხდა 2016 წლის 4 ნოემბერს. ამიტომ, შეერთებულ შტატებს უფლება ჰქონდა გადაეტანა შეტყობინება წასვლის შესახებ მიმდინარე წლის 4 ნოემბერს, რაც გააკეთა.

თუმცა, გაყვანა არ არის მყისიერი. იგი ძალაში შედის შეტყობინების წარდგენიდან ერთი წლის შემდეგ. ეს ნიშნავს, რომ შეერთებული შტატები პარიზის შეთანხმებიდან მხოლოდ მომავალი წლის 4 ნოემბერს გამოვა.

2017 წლის 1 ივნისის ამ ფაილის ფოტოზე, მომიტინგეები იკრიბებიან ვაშინგტონში, თეთრი სახლის წინ, რათა გააპროტესტონ პრეზიდენტი დონალდ ტრამპის გადაწყვეტილება, გამოიყვანოს აშშ პარიზის კლიმატის ცვლილების შეთანხმებიდან. (AP ფოტო: სიუზან უოლში)

მაგრამ რატომ სურს შეერთებულ შტატებს დატოვოს გარიგება, რომელზეც ფაქტიურად მთელი მსოფლიო ეთანხმება?

2016 წლის საპრეზიდენტო კამპანიის დროს დონალდ ტრამპმა განაცხადა, რომ პარიზის შეთანხმება უსამართლო იყო აშშ-ს ინტერესების მიმართ. მან პირობა დადო, რომ არჩევის შემთხვევაში შეთანხმებიდან გამოსულიყო. ტრამპის წინამორბედმა, პრეზიდენტმა ბარაკ ობამამ, გადამწყვეტი როლი ითამაშა რთული და შორს მიმავალი შეთანხმების შედგენაში.

პრეზიდენტის პოსტიდან რამდენიმე თვის შემდეგ, ტრამპმა, 2017 წლის ივნისში, გამოაცხადა თავისი მთავრობის გადაწყვეტილება დატოვოს გადაწყვეტილება. მაგრამ რადგან პარიზის შეთანხმებას ჯერ კიდევ არ ჰქონდა დასრულებული სამი წელი ძალაში შესვლიდან, გაყვანის პროცესი ვერ დაიწყო.

როგორ და რატომ აქვს მნიშვნელობა აშშ-ს წასვლას?

შეერთებული შტატები მსოფლიოში მეორე უმსხვილესი სათბურის გაზების გამომცემელია. თუ ის არ შეამცირებს გამონაბოლქვებს, როგორც მეორე უმსხვილესი ემიტენტის სტატუსს, შეიძლება სერიოზულად დააზიანოს მსოფლიოს მიზანი, შეინარჩუნოს გლობალური ტემპერატურის აწევა 2 გრადუსამდე ცელსიუსამდე, ვიდრე ინდუსტრიამდელი პერიოდიდან.

როგორც პარიზის შეთანხმებისადმი ვალდებულების ნაწილი, შეერთებულმა შტატებმა პირობა დადო, რომ 2025 წლისთვის შეამცირებს ემისიებს 26 პროცენტით 28 პროცენტამდე 2005 წლის დონის მიხედვით.

მიუხედავად იმისა, რომ პარიზის შეთანხმებიდან გასვლა ავტომატურად არ ნიშნავს ამ მიზნის ან კლიმატის ცვლილების შესახებ შეერთებული შტატების რაიმე სამომავლო ქმედების უარს, ის აღარ იქნება ამ ქმედებების ერთგული.

მაგრამ შეერთებული შტატების შეთანხმებიდან გასვლის ყველაზე დიდი გავლენა შეიძლება იყოს ფინანსურ ნაკადებზე, რათა მოხდეს კლიმატის ქმედებები.

შეერთებული შტატები თამაშობს გამორჩეულ როლს ფინანსური რესურსების გლობალურ მობილიზებაში და მისმა არყოფნამ შეიძლება სერიოზულად შეაფერხოს ეს ძალისხმევა.

პარიზის შეთანხმების თანახმად, განვითარებულ ქვეყნებს ეკისრებათ ვალდებულება, 2020 წლიდან ყოველწლიურად მობილიზონ მინიმუმ 100 მილიარდი აშშ დოლარი კლიმატის დაფინანსებაში, რომელიც განკუთვნილია განვითარებადი სამყაროსთვის. ეს თანხა უნდა გადაიხედოს ზევით ხუთი წლის შემდეგ. როგორც არის, ქვეყნები იბრძვიან მომავალი წლისთვის ამ თანხის მიღწევისთვის.

ფეხით მოსიარულეები მიდიან მხატვარ მელ ჩინის შერეული რეალობის კლიმატის ცვლილების თემაზე შექმნილი არტ-ინსტალაცია, Unmoored, ნიუ-იორკის Times Square-ის უბანში, აშშ, 2018 წლის 11 ივლისი. (Reuters Photo: Lucas Jackson)

შესაძლებელია თუ არა, რომ აშშ მოგვიანებით დაუბრუნდეს პარიზის შეთანხმებას?

მას ნამდვილად შეუძლია დაბრუნება. არ არსებობს აკრძალული ქვეყანა, რომელიც კვლავ შეუერთდება პარიზის შეთანხმებას.

ასევე შესაძლებელია, რომ შეერთებულმა შტატებმა გადახედოს და რეალურად არასოდეს დატოვოს პარიზის შეთანხმება. მას ერთი წელი აქვს გადაწყვეტილების გადასახედად. თითქმის ზუსტად ერთი წლის შემდეგ, 2020 წლის 3 ნოემბერს, შეერთებული შტატები ახალ პრეზიდენტს აირჩევს.

მაგრამ თუ ვივარაუდოთ, რომ აშშ საბოლოოდ დადის, ნიშნავს თუ არა ეს მისი მთელი ასოცირების დასრულებას კლიმატის ცვლილებასთან ომთან?

არა, კლიმატის მოლაპარაკებებს სრულებით არ დააკლდება აშშ.

მიუხედავად იმისა, რომ იგი გამოდის პარიზის შეთანხმებიდან, ის რჩება UNFCCC-ის, დედა შეთანხმების ნაწილად, რომელიც დასრულდა 1994 წელს.

ჩარჩო კონვენცია იყო პირველი საერთაშორისო შეთანხმება, რომელმაც დაადგინა და აღიარა კლიმატის ცვლილების პრობლემა. მან ჩამოაყალიბა პრინციპები და მითითებები ატმოსფეროში სათბურის გაზების კონცენტრაციის სტაბილიზაციის მიზნის მისაღწევად, რაც ყველაზე ნაკლებ ზიანს აყენებს კლიმატის სისტემას.

პარიზის შეთანხმება არის ჩარჩო კონვენციის ინსტრუმენტი ამ მიზნის მისაღწევად.

შეერთებული შტატები დარჩება პარიზის შეთანხმებიდან, მაგრამ UNFCCC-ის ხელმომწერის ძალით გააგრძელებს ჩარჩო კონვენციის ფარგლებში სხვა პროცესებისა და შეხვედრების ნაწილი.

არ გამოტოვოთ Explained: Issues in Ayodhya title suit

ᲒᲐᲣᲖᲘᲐᲠᲔᲗ ᲗᲥᲕᲔᲜᲡ ᲛᲔᲒᲝᲑᲠᲔᲑᲡ: