განმარტა: როგორ ხურავს ამერიკის ჯარების 11 სექტემბრისთვის მისი ავღანეთის თავი
აშშ-ს ისტორიაში ყველაზე ხანგრძლივმა კონფლიქტმა, ავღანეთის ომმა გამოიწვია თითქმის 2400 ამერიკელი ჯარისკაცის დაღუპვა და ქვეყანას დაახლოებით 2 ტრილიონი დოლარი დაუჯდა.
პრეზიდენტმა ბაიდენმა გასცა ბრძანება ავღანეთიდან ამერიკელი ჯარების 100 პროცენტით გაყვანა, რაც ქვეყანაში ყველაზე ხანგრძლივ ომს დაასრულებს. (AP Photo/Rahmat Gul, ფაილი) აშშ-ის პრეზიდენტი ჯო ბაიდენი აპირებს განცხადებას ამერიკული ჯარების ავღანეთიდან გასვლა ამ წლის 11 სექტემბრისთვის, რომელიც ემთხვევა 2001 წელს აშშ-ს მიწაზე თავდასხმების 20 წლის იუბილეს, ნათქვამია მრავალრიცხოვან ანგარიშებში.
აშშ-ს ისტორიაში ყველაზე ხანგრძლივმა კონფლიქტმა, ავღანეთის ომმა გამოიწვია თითქმის 2400 ამერიკელი ჯარისკაცის დაღუპვა და ქვეყანას დაახლოებით 2 ტრილიონი დოლარი დაუჯდა. ყოფილმა პრეზიდენტმა დონალდ ტრამპმა, რომელმაც გასული წლის ნოემბერში ბაიდენთან ხელახალი არჩევა დამარცხდა, აშშ-ს გამოსვლის ვადა ამ წლის 1 მაისს დაუწესა - თარიღი, რომელსაც აშშ გამოტოვებს რამდენიმე თვით.
ბიულეტენი| დააწკაპუნეთ, რომ მიიღოთ დღის საუკეთესო ახსნა-განმარტებები თქვენს შემოსულებში
გადაწყვეტილებამ, რომელიც პირველად The Washington Post-მა გაავრცელა, გააყოლა ამერიკელი ექსპერტები, მხარდამჭერები ამტკიცებენ, რომ აშშ უნდა გადავიდეს ორი ათწლეულის ცუდ ომზე, ხოლო ოპონენტები გამოთქვამენ შიშს, რომ ამერიკის წასვლამ შეიძლება გამოიწვიოს ავღანეთის სისხლიან სამოქალაქო ომში ჩავარდნა.
რა გადაწყვიტა ბაიდენის ადმინისტრაციამ?
არჩევნებში გამარჯვების შემდეგ თვეების განმავლობაში ფიქრის შემდეგ, ბაიდენმა გადაწყვიტა, რომ აშშ-ის ჯარები არ უნდა დარჩნენ ავღანეთში 1 მაისის ვადის გასვლის შემდეგ, რომელიც ტრამპის ადმინისტრაციამ მოლაპარაკება მოახდინა თალიბანთან.
ჯარების გაყვანა ახლა სავარაუდოდ დაიწყება 1 მაისამდე და დასრულდება 11 სექტემბრის სიმბოლურ თარიღამდე, გავრცელებული ინფორმაციით, აბსოლუტური ვადა. ბაიდენის ადმინისტრაციის მაღალჩინოსანმა ჟურნალისტებთან ბრიფინგზე განაცხადა, რომ თალიბანს მტკიცე პასუხი ექნება, თუ ისინი თავს დაესხმებიან აშშ-ს ჯარებს გაყვანის ფაზაში.
გავრცელებული ინფორმაციით, აშშ-ის სამხედრო დაწესებულება დაჟინებით მოითხოვდა, რომ ავღანეთიდან ნებისმიერი გაყვანა უნდა მოხდეს პირობებზე დაფუძნებული, რაც იმას ნიშნავს, რომ აშშ-ს უნდა შეეძლოს ხელახლა ჩაერთოს, თუ ქაბულში საერთაშორისოდ აღიარებული მთავრობა ქვეყანაზე კონტროლის დაკარგვის საფრთხის ქვეშ იმყოფება.
როგორც ამბობენ, ბაიდენმა გააუქმა წინადადება და გადაწყვიტეს, რომ აშშ-ს სამხედრო ყოფნა ქვეყანაში უნდა დასრულდეს, რაც არ უნდა მოხდეს, ამოქმედდეს მისი დიდი ხნის რწმენა, რომელიც დაკავშირებულია ავღანეთში ამერიკის ჩართულობასთან.
2009 წელს, როგორც ვიცე-პრეზიდენტი ბარაკ ობამას დროს, ბაიდენი კატეგორიულად ეწინააღმდეგებოდა ქვეყანაში აშშ-ს სამხედრო ყოფნის გაფართოებას და ამტკიცებდა, რომ მისი მიზანი უნდა შემოიფარგლებოდეს მხოლოდ კონტრტერორისტული მისიებით. მაგრამ, მიუხედავად მისი არგუმენტებისა, ვაშინგტონმა განაგრძო ჯარების რაოდენობის გაზრდა 2009 წელს 36000-დან 2010 წელს თითქმის 1 ლარად. მხოლოდ 2012 წელს პაკისტანის აბატაბადში SEAL-ის გუნდის მიერ ოსამა ბინ ლადენის მკვლელობის შემდეგ დაიწყო აშშ-ს დაშლა. მისი ყოფნა ავღანეთში.
გაყვანის გადაწყვეტილება ეფუძნება ამერიკული დაზვერვის მიერ შეგროვებულ მონაცემებს, რომლებიც ვარაუდობენ, რომ ალ-ქაიდა ან სხვა ტერორისტული ჯგუფები არ წარმოადგენენ უშუალო საფრთხეს შეერთებულ შტატებს ავღანეთიდან დარტყმით, იტყობინება New York Times.
ამჟამად ქვეყანაში რჩება დაახლოებით 2500 ამერიკელი ჯარისკაცი, რაც ნატო-ს 9600-იანი ყოფნის ნაწილია.
მაშ, როგორი დარჩება აშშ-ის გავლენა ავღანეთში?
ახლა მოსალოდნელია, რომ ბაიდენის ადმინისტრაცია განაახლებს თავის ჯარებს რეგიონში, რათა თვალყური ადევნოს ავღანეთსა და თალიბანს, თუმცა გაურკვეველია, როგორ შეძლებს იგი რეალურად ამის გაკეთებას პირდაპირი სამხედრო ჩარევის გარეშე.
გაყვანის ახალი თარიღი, 11 სექტემბერი, შეირჩა იმისთვის, რომ ხაზგასმით აღინიშნა, თუ რატომ განთავსდნენ ამერიკელი ჯარები ავღანეთში პირველ რიგში.
თუმცა, აშშ არ გაიყვანს მთელ თავის ჯარს - ზოგიერთი დარჩება დიპლომატიური უსაფრთხოების უზრუნველსაყოფად, რაც სტანდარტული პრაქტიკაა.
NYT-ის მოხსენებაში ნათქვამია, რომ აშშ მომავალში შეიძლება დაეყრდნოს საიდუმლო სპეცოპერაციებს, პენტაგონის კონტრაქტორებს და დაზვერვის ოპერატორებს, რათა თავიდან აიცილონ ძირითადი საფრთხეები ტერორისტული ორგანიზაციებისგან, როგორიცაა ალ ქაიდა ან ისლამური სახელმწიფო.
რას ნიშნავს ეს ავღანეთის მთავრობისთვის?
პრეზიდენტ აშრაფ ღანის მთავრობას უდავოდ რთული ამოცანა ელის. უკვე გასული წლის განმავლობაში, თალიბებმა განახორციელეს მრავალი თავდასხმა მეტი ტერიტორიის კონტროლის ქვეშ მოქცევის მიზნით და აშშ-ს დაზვერვის ვარაუდით, მათ შემდგომ სამხედრო მიღწევებს მოელიან.
დღეს ველაპარაკე მდივანს @ABlinken . განვიხილეთ მიმდინარე სამშვიდობო პროცესი, სამშვიდობო მოლაპარაკებები თურქეთში, ასევე ვისაუბრეთ პრეზიდენტთან მომავალ სატელეფონო საუბრის შესახებ. @JoeBiden .
— აშრაფ განი (@ashrafghani) 2021 წლის 13 აპრილი
ექსპერტები ამბობენ, რომ თალიბანს ავღანეთის მთავრობასთან სამშვიდობო შეთანხმების დადების შესაძლებლობა დაბალია, რადგან თალიბებს მიაჩნიათ, რომ მათ შეუძლიათ სამხედრო გზით გაიმარჯვოს.
თალიბებმა უკვე განაცხადეს, რომ ისინი არ დაესწრებიან მოლაპარაკებების ახალ რაუნდს ავღანეთის მომავლის გადასაწყვეტად, რომელიც დაგეგმილია ამ თვის ბოლოს თურქეთში.
1/2 მანამ, სანამ ყველა უცხოური ძალა მთლიანად არ გამოვა ჩვენი სამშობლოდან, ისლამური ემირატი არ მიიღებს მონაწილეობას არცერთ კონფერენციაში, რომელიც მიიღებს გადაწყვეტილებას ავღანეთის შესახებ.
- Dr.M.Naeem (@IeaOffice) 2021 წლის 13 აპრილი
რა რეაქცია მოჰყვა ბაიდენის გადაწყვეტილებას?
გადაწყვეტილების კრიტიკოსები შიშობენ, რომ ამან შეიძლება კატასტროფა გამოიწვიოს ავღანეთისთვის, ვარაუდობენ, რომ ამან შეიძლება გამოიწვიოს 1975 წლის საიგონის დაცემის გამეორება - როდესაც აშშ-ს მიერ მხარდაჭერილი სამხრეთ ვიეტნამის დედაქალაქი დაეცა კომუნისტების მიერ მართულ ჩრდილოეთ ვიეტნამს ორი წლის შემდეგ. ამერიკული სამხედრო ყოფნის გაყვანა 19 წლის განმავლობაში. ქალაქის აღებამ (მოგვიანებით დაარქვეს ჰო ჩი მინი) სიგნალი იყო ვიეტნამის ომის დასასრულის შესახებ და ჩრდილოეთმა გააძლიერა თავისი ძალაუფლება მთელ ქვეყანაზე მომდევნო რამდენიმე თვეში.
არსებობს შიში, რომ თალიბებს შეუძლიათ იგივე გააკეთონ სექტემბერში აშშ-ის გაყვანის შემდეგ.
რესპუბლიკური პარტიის უფროსმა ლიდერმა მიჩ მაკკონელმა გააკრიტიკა გადაწყვეტილება და განაცხადა, რომ ავღანეთიდან აშშ-ს ძალების უეცარი გაყვანა სერიოზული შეცდომაა. ეს არის უკანდახევა მტრის წინაშე, რომელიც ჯერ კიდევ არ არის დამარცხებული, ამერიკის ხელმძღვანელობის გადადგომა.
თუმცა, სხვები ვარაუდობენ, რომ გაყვანა დაეხმარება ვაშინგტონს გადალახოს 11 სექტემბრის დაფიქსირება, რომელშიც კონტრტერორიზმი რჩებოდა საგარეო პოლიტიკის ყველაზე მნიშვნელოვან მიზნად. ქვეყნიდან გასვლა ნიშნავს, რომ აშშ-ს შეუძლია მეტი ენერგია დაუთმოს ჩინეთთან და რუსეთთან ურთიერთობაში, ასევე კონცენტრირება მოახდინოს ბაიდენის საშინაო პოლიტიკის მიზნებზე.
ისინი ასევე ამტკიცებენ, რომ პირობებზე დაფუძნებული მიდგომა ჯარების ჩართულობის შეწყვეტისკენ ნიშნავდა იმას, რომ აშშ სამუდამოდ დარჩებოდა ავღანეთში.
ᲨᲔᲛᲝᲒᲕᲘᲔᲠᲗᲓᲘ ᲔᲮᲚᲐᲕᲔ :Express-მა განმარტა ტელეგრამის არხიავღანეთში აშშ-ს ომის ვადები
2001 წლის 13 ნოემბერი - თალიბები ქაბულიდან გარბიან ყანდაჰარში, როდესაც აშშ-ის ხელმძღვანელობით კოალიცია ჩრდილოეთ ალიანსთან ერთად ავღანეთის დედაქალაქში მიდის.
2001 წლის 5 დეკემბერი - ბონის შეთანხმება ხელმოწერილია ბონში, გერმანია, რომელიც ძალაუფლების უმრავლესობას ანიჭებს ჩრდილოეთ ალიანსის მთავარ მოთამაშეებს და აძლიერებს მეომრებს, რომლებიც მართავდნენ 1992-1996 წლებში.
2001 წლის 7 დეკემბერი - მულა ომარი ტოვებს ყანდაჰარს და თალიბანის რეჟიმი ოფიციალურად იშლება.
2001 წლის 13 დეკემბერი — კარზაი ჩადის ქაბულში; ბონის შეთანხმების საწინააღმდეგოდ, ავღანეთის დედაქალაქში მეომრების ერთგული მილიციაც შედიან.
2001 წლის 22 დეკემბერი — კარზაიმ ფიცი დადო, როგორც ბონის შეთანხმებით შექმნილი 29 წევრიანი მმართველი საბჭოს თავმჯდომარე.
2004 და 2009 წწ — იმართება საყოველთაო არჩევნები და კარზაი აირჩევა პრეზიდენტად ზედიზედ ორი ვადით, ავღანეთის კონსტიტუციის ლიმიტით.
2014 წლის 5 აპრილი — არჩევნების შედეგები ღრმად გაუმართავი იყო ორ ფრონტზე, აშრაფ ღანისა და აბდულა აბდულაში, რომლებიც ორივეს გამარჯვებას აცხადებენ. შეერთებული შტატების სახელმწიფო მდივანი ჯონ კერი აწარმოებს მოლაპარაკებებს ძალაუფლების გაზიარების შესახებ ეგრეთ წოდებული ერთიანობის მთავრობისთვის, სადაც განი იქნება პრეზიდენტი, ხოლო აბდულა - აღმასრულებელი დირექტორი.
2014 წლის 8 დეკემბერი - ამერიკელმა და ნატოს ჯარებმა ოფიციალურად დაასრულეს საბრძოლო მისია, გადავიდნენ მხარდაჭერისა და წვრთნის როლზე, თუმცა პრეზიდენტმა ბარაკ ობამამ აშშ-ს ძალებს ნება მისცა ოპერაციების განხორციელება თალიბანისა და ალ-ქაიდას სამიზნეების წინააღმდეგ.
2015-2018 წწ - თალიბანი კიდევ უფრო იმატებს და ახორციელებს თითქმის ყოველდღიურ თავდასხმებს ავღანეთისა და აშშ-ის ძალების მიმართ; ათობით მშვიდობიანი მოქალაქე იღუპება სროლის შედეგად. აღმოსავლეთში ჩნდება ისლამური სახელმწიფოს ჯგუფის ფილიალი; თალიბებმა ქვეყნის თითქმის ნახევარზე კონტროლი დაიკავეს.
2018 წლის სექტემბერი პრეზიდენტი დონალდ ტრამპი, რომელიც ცდილობს შეასრულოს თავისი წინასაარჩევნო დაპირება და დააბრუნოს აშშ-ის ჯარები სახლში, თალიბანთან მოლაპარაკებად ვეტერან ავღანელ-ამერიკელ დიპლომატი ზალმაი ხალილზადს დანიშნავს.
2018-2019 წწ - ზალმაი კვლავ აწარმოებს მოლაპარაკებებს თალიბანთან, ძირითადად ყურის ყურის არაბთა სახელმწიფოში, ყატარში, სადაც მეამბოხეები ინარჩუნებენ პოლიტიკურ ოფისს. თალიბანი უარს ამბობს ქაბულის მთავრობასთან მოლაპარაკებაზე
2019 წლის 9 სექტემბერი - თალიბანის თავდასხმების განსაკუთრებით ინტენსიური ესკალაციის შემდეგ, ქაბულში აფეთქების ჩათვლით, რომელმაც ამერიკელი ჯარისკაცი დაიღუპა, ტრამპი წყვეტს მოლაპარაკებებს თალიბანთან.
2019 წლის 28 სექტემბერი - საპრეზიდენტო არჩევნები ტარდება, მაგრამ ოფიციალური შედეგები თვეების განმავლობაში არ არის ცნობილი.
2019 წლის 24 ნოემბერი - ტრამპი მადლიერების დღეს ეწვია ავღანეთში აშშ-ს ჯარებს, ამბობს თალიბებს შეთანხმების დადება და მიანიშნებს ყატარის მოლაპარაკებების დაბრუნების შესახებ.
2020 წლის 15 თებერვალი — ვაშინგტონი ამბობს, რომ ძალადობის დროებით შემცირებაზე შეთანხმდნენ თალიბებთან, როგორც პირველი ნაბიჯი საბოლოო სამშვიდობო შეთანხმებისკენ.
2020 წლის 18 თებერვალი - ავღანეთის საარჩევნო კომისიამ ღანი სექტემბრის არჩევნების ოფიციალურ გამარჯვებულად გამოაცხადა; მისი კონკურენტი აბდულა უარს ამბობს შედეგების აღიარებაზე და საკუთარ თავს გამარჯვებულად აცხადებს.
2020 წლის 29 თებერვალი - აშშ-მ და თალიბანმა ხელი მოაწერეს შეთანხმებას დოჰაში, ყატარში, რომელიც ითვალისწინებს აშშ-ის ჯარების გაყვანას ავღანეთიდან; შეთანხმება ასევე ითვალისწინებს შიდა ავღანურ მოლაპარაკებებს სამომავლო პოლიტიკური გზის რუკაზე.
ᲒᲐᲣᲖᲘᲐᲠᲔᲗ ᲗᲥᲕᲔᲜᲡ ᲛᲔᲒᲝᲑᲠᲔᲑᲡ:
